افغانستان‌ده اۉزبېک تیلی رواجلنیشی معاصر تاریخ‌ده کتته بیر معما اېدی چونکه بو بولیم دایم حاکمیت‌لرنی توجه‌سیزلیک حتا یامان یانده‌شوولری بیلن دوچ بۉلیب کېلگن.
عبدالرحمن خان و محمدگل مومند کبی حکمدارلرنی دشمن‌لیگی بیلن دوچ کیلیب، علمی اثرلری یۉق اېتیلیگن اۉزبېک تیلی و ادبیاتی اخیرگی ییللر ایچیده اینقسه جمهوریت تیزیمی افغانستان‌ده حاکم بۉلگنیدن کیین بیرازگینه قانونی حمایه‌لرنی تاپدی.
دیمک بو حاکمیت قوله‌شی و اونینگ نتیجه‌سیده طالبان افغانستان حاکمیت‌گه قیتیشی سبب اۉزبېک تیلی و ادبیاتی نینگ احوالی هم خواطرلی احوال‌گه توشیب قالدی.
طالبان‌نی حاضر اۉزبېک تیلی و ادبیات‌نینگ رواجلنتیریش اوچون هیچ قندی قانونی بورچ‌لری یۉق و بونی یانیده بو حاکمیت کېلتیرگن ایریم باسیم‌لر و قۉلگه آلینگن ایریم یانده‌شوولر تیل‌میز و مدنیت‌میزگه قرشی اېدی.
طالبان حاکمیتی دوریده بیلیم یورتلر طلبه‌لری آزه‌یگنی اۉزبېک تیلی و ادبیاتی دیپارتمنت‌لری اوستیده سلبی تاثیر قۉیدی و شونینگدېک طالبان تامانیدن معلم تربیه‌لش موسسه‌لریده اۉزبېک تیلی و ادبیاتی بولیمی تۉخته‌تیلیب قۉییلدی.
باشقه بیر تاماندن طالبان اۉزبېک تیلی‌ده بۉلگن بیلیم یورت‌لرده‌گی علمی تدقیقات‌لر برابریده هم ایریم چیکلاولر یره‌تدی و بو حاکمیت تامانیدن ایریم دولتی اداره‌لر مطبوعات بولیمیده فعال بۉلگن اۉزبېکچه بولیمی نشراتی هم تۉخته‌تیلدی.
شونینگدېک طالبان ایریم منطقه‌لرنی اۉزبېکچه‌ده بۉلگن آت‌لرینی هم اوزگرتیریش‌گه اولگوردی و مثال اوچون طالبان تامانیدن فاریاب ولایتیده‌گی « قرائی» منطقه‌سی نینگ آتی «خیبر» قۉییلدی. بو اېسه تیل‌میز و مدنیت‌میزگه قرشی‌لیک اېدی.
