باش سۉز
طالبان حاکمیتی آستیده‌گی افغانستان وضعیتی، اوچ ییل‌دن بویان سیاسی تقدیرسیزلیک بیرحالده دوام اېتە‌دی اېکن، بو آره‌ده افغانستان وضعیتی گە بیران اوزگریش کېلتیریش مقصد بیراز سعی‌وحرکتلر هم بۉلینماقده دیر.
اوشبو سعی‌وحرکتلر دوامیده، اخیرگی کونلر ایچیده تورکیه مملکتی نینگ استانبول شهری، افغانستان وضعیتی‌گه عاید بیر ییغین‌دن میزبان‌لیک قیلگن.
افغانستان سابق سیاسی سیمالریدن شکل‌لنگن بو ییغین‌ده، افغانستان وضعیتی و بو مملکت نینگ سیاسی تقدیری اوچون، ییچیم یۉل تاپیش خصوصیده بحث اېتیلیب، فکرلر المشتیریلگن.
اوشبو ایکی کون‌لیک ییغین، افغانستان خصوصیده اۉتگن اوچ ییل جریانیده اۉتکزیلگن کۉپلب ییغین‌لردن فرق‌لی بولگنی بو دیر که مذکور ییغین یېتکرمە‌لر حضوری بۉلمه‌گن بیرحالدە و ایلگری‌دن ییغین تۉغریسیده بیران تفصیلات نشر اېتیلمە‌ی یۉلگه قوییلگن.
حاضرگه قدر بو ییغین کیم و قیسی تشکیلات تامانیدن ریجه‌لشتیریلگن بیللی اېمس. بو ییغین خصوصیدە هم هیچ قندی معلومات یېتکرمە‌لر اختیاریده قوییلمه‌گن.
شونینگدېک مذکور ایکی کون‌لیک ییغین، هیچ بیر قرار آلینمه‌ی و اوندن بیران قطع‌نامه نشر اېتیلمە‌ی یکونلنگن.
دېیرلی بو کبی ییغین‌لر افغانستان وضعیتی‌گه اوزگریش آلیب کېلیشی اوچون قنچە‌لیک اونملی؟ و اونینگ نتیجه بیریشی برابریده نیمه توسیق‌لیکلر بار؟ بو یازووده خودی شو مساله‌لر تۉغریسیده بیر فکر بېریش‌گه اولگورماقده من.
اۉتمیش‌ده‌گی ییغین‌لر تجربه‌سیدن کېلیب چیققن امیدسیزلیک
اوچ ییل ایلگری جمهوریت تیزیمی، کمیده ۲۰ ییللیک حاکمیت‌دن کیین قوله‌شی و افغانستان حاکمیتی بوتونله‌ی، طالبان قۉلی‌ده توشیب قالیشی، بو مملکت‌نی بویوک بیر سیاسی تقدیرسیزلیک و اقتصادی همده انسانی آغیر و قرانغو احوال‌ده دوچ قیلدی.
انه‌شوو وضعیت باعث، افغانستان وضعیت‌نی تیکشیریش و بو وضعیت‌دن چیقیش مقصد تورلی مملکتلر و تشکیلاتلر میزبان‌لیگیده، کۉپلب ییغین‌لر اۉتکزیلدی.
بو ییغین‌لردن بیرته مهمی، دوحه جریان اېدی کە بیرلشکن ملتلر تشکیلاتی نینگ تشبثی بیلن اۉتکزیلگن دوحه اوچ دوره‌لیک ییغینی‌ده، دنیا و منطقه ییریک مملکتلری همده تشکیلاتلر وکیللری قتنه‌شیب، افغانستان تۉغریسیده فکر بیلدیردی‌لر.
بیراق حاضرگه قدر اوشبو ییغین‌لر هیچ قندی نتیجه بېرمە‌گن و طالبان بو ییغین‌لرده تیلگه آلینگن، دنیا طلب‌لریگه تَن بېرمە‌ی حاکمیت قیلیب کېلماقدە دیر.
دیمک دنیا مملکتلری طلب‌لریگه تَن بېرمە‌ی، اۉزلریدن هیچ قندی انعطاف کۉرسه‌تمه‌ی حاکمیت قیلیب کېلە‌یاتکن طالبان، استانبول‌ده‌گی ییغین کبی ییغین‌لر طلب‌لریگه دقت قیلیب و بو ییغین‌دن چیققن ییچیم یۉللرنی قبول قیلیشی، بیرازگینه ممکن‌سیز کۉرینه‌دی.
افغانستان اوچون دنیا نینگ ساووق قره‌شی
افغانستان سیاسی تقدیرسیزلیگی، دوامی اوچون اساسی سبب‌لردن بیری بو خلق‌ارا هم‌جمعیتی اینقسه امریکا قوشمه ایالتلری کبی، تاثیرلی مملکتلرنی افغانستان اوچون ساووق قره‌شی دیر.
اوکراین و یقین شرق بحران‌لری کبی تارتیشوولر دوامی، مملکتلرنی افغانستان‌دن اوزاق‌ده سقله‌ماقده دیر و مملکتلر کۉپینچه مذکور تارتیشوولر بیلن بند.
مذکور بندلیک باعث نه‌فقط تاثیرلی مملکتلر افغانستان‌ده بیر اوزگریش اورته‌گه کېلیشی اوچون طالبان‌گه قرشی حرکت قیلیش‌گه تیار اېمس، بلکیم کونسه‌یین چین و روسیه کبی ییریک مملکتلر طالبان بیلن علاقه‌لرینی کوچه‌یتیرماقده دیر.
شونینگدېک دنیا مملکتلری آره‌سیده هم، افغانستان خصوصیده بیرلیک یۉق و دنیا مملکتلری نینگ بو قرمه‌قرشی‌لیگی افغانستان جاری وضعیت‌دن چیقیشی اوچون بۉلگن هر قندی بیر ییچیم یۉل‌نی، توسیق‌لیک بیلن یوز مه یوز قیلیشی ممکن دیر.
بو دیگنی افغانستان‌نی حاضرگی وضعیت‌گه نقطه قوییب، انزوادن چیقیشی اوچون، بیرینچی بۉلیب دنیا مملکتلری اینقسه امریکا، روسیه و چین کبی، ییریک کوچ‌لر کیلیشیش‌لری کېرە‌ک و کیین اېسە، افغانستان‌لیکلرنی کېلیشووی شرط دیر.
افغانستان‌لیک سیاسی سیمالرنی ریجه‌سیزلیگی
اوچ ییل ایلگری یوز بېرگن اففانستان‌ده‌گی ییریک سیاسی و حربی اوزگریش و اونینگ عاقبتیده، جمهوریت تیزیمی‌ده‌گی سیاسی سیمالرنی افغانستان‌دن چیقیشی، بو سیمالر اعتبارینی دنیا مملکتلری و افغانستان خلقی آره‌سیده سیزیلرلی درجه‌ده آزه‌یتیرگن.
افغانستان‌ده جمهوریت تیزیمی قوله‌شی اوچون بو تیزیم رهبرلری ریجه‌سیزلیک و اتفاق‌سیزلیککه عیب‌لنه‌دیلر و انه‌شوو باعث بو سیمالر تشبثی بیلن بۉلگن سعی‌وحرکتلر قوله‌یلیک بیلن دنیا مملکتلری و افغانستان خلقی تامانیدن قولب – قوتله‌نیشی بیراز قوله‌ی کۉرینمه‌یدی.
بوندن تشقری افغانستان‌لیک سابق سیاسی سیمالر، اۉتگن اوچ ییل ایچیده افغانستان خصوصیده بیران قطعی قرار و ریجه آلیش‌گه هم موفق بۉلمه‌گن و اولرنینگ سعی‌وحرکتلری یالغیز بیر قنچه ییغین و کۉپینچه آنلاین ییغین‌ده خلاصه بۉلیب قالگن.
استانبول ییغینی اشتراکچی‌لریدن، طالبان‌گه یقین هزاره‌لردن بۉلگن سیاسی سیما جعفر مهدوی، اۉزی نینگ ایکس صحیفه‌سیده ییغین خصوصیده یازیشیچه، ییغین اشتراکچیلری آره‌سیده تورلی خیل فکرلر موجود اېدی. بو دیگنی اختلاف‌لر حاضر هم موجود و استانبول ییغینی‌ده هم سیزیلگن.
عینی حالده ییغین اشتراکچیلری، افغانستان قیینچیلیکلری اوچون سیاسی ییچیم یۉل تاپیلیشی اوستیدە تاکید قیلگنلر.
ایتیش ممکن که حاضر بو سیاسی سیمالرنی طالبان‌گه قرشی نه دیپلوماسی و نه هم حربی ظرفیت‌لری بار و بو کېتیش‌گه طالبان اولرنی باسیمی طفیلی بیران اوزگریش‌گه باش قوییشی ممکن اېمس دیر.
استانبول‌ده اۉتکزیلگن ییغین‌نینگ ایجابی تامانی
استانبول‌ده یۉلگه قوییلگن بو ییغین کۉپلب سلبی تامان‌لری یانیده بیر قنچه ایجابی تامان‌نی هم نظرگه توتیش ممکن دیر.
بو ییغین‌لرنی بیرینچی ایجابی تامانی بو دیر که افغانستان‌نی بو وضعیت‌دن آلیب چیقیش اوچون بحث‌لر و گفتمان‌لر اۉتکزیلیشی اوته مهم مساله حساب‌لنه‌دی.
جیم‌لیک و بی‌فرق‌لیکدن کۉره، بوندی بحث‌لرنی دوامی‌دن بیران ییچیم یۉل چیقیشی‌گه کۉز تېکیش معقول. چونکه کېلە‌جکده افغانستان وضعیتی اوچون، دنیا قره‌شی اوزگرگن تقدیرده بیران نسخه بو کبی ییغین‌لردن آلیب ارایه قیلیش ممکن دیر.
بونی یانیده استانبول ییغینی باشقه ییغین‌لردن فرق‌لی، رسانه‌ی کۉرسه‌تیش اوچون اېمس بلکیم جدی بحث آلیب باریش اوچون یۉلگه قوییلگنی کۉرینه‌دی. شو باعث افغانستان‌لیک سیاسی سیمالر نینگ اوچ ییل ایچیده‌گی ییغین‌لریدن بونی بیراز فرق‌لی بیلیش معقول دیر.
نتیجه‌ده ایتیش لازم که افغانستان‌ده بیران ییریک سیاسی و حربی اوزگریش کېلیش اوچون، بیرینچی بۉلیب بونگه دنیا مملکتلری اینقسه، افغانستان مساله‌سیده تاثیرلی مملکتلر جمله‌دن، امریکا قوشمه ایالتلری، روسیه و چین کبی مملکتلر فکرلری اوزگریشی اساسی مساله دیر.
