اخیرگی کونلر ایچیده افغانستان ملی اسلامی جنبش حزبی نینگ رهبری مارشال عبدالرشید دوستم و بو حزب نینگ ناراض قومندان‌لریدن نظام الدین قیصاری آره‌سیده‌گی صحبت‌لرنی برچه‌لرینگیز اجتماعی صحیفه‌لر آرقه‌لی ایزله‌دینگیزلر.
بو صحبت‌لر اېسه افغانستان مساله‌سی خصوصیده‌گی سعی‌وحرکتلر کیچیک بیر بولیمی دېب تحلیل اېتیلماقده دیر، چونکه ایشانچ‌لرگه کۉره، مارشال دوستم کېله‌جگده نظرگه توتیلگن بیر اوزگریش‌گه تیارلنیب، اۉزی نینگ کوچلرینی بیرلشتیرماقده‌لیگی تاکید اېتیلماقده.
دېیرلی بو سعی‌وحرکت شوندی بېرحالده دیر که اخیرگی وقتلر ایچیده افغانستان خصوصیده‌گی منطقه و دنیا مملکتلری نینگ سعی‌وحرکتلر و یانده‌شوولری جدی بۉلماقده‌لیگی کۉرینه‌دی.
اخیرگی کونلر روسیه‌لیک ییریک بیر هیات افغانستان‌گه کېلیب، طالبان بیلن اوچره‌شدی و بو هیات باشچیلیگیده روسیه نینگ ییریک حربی سیمالریدن بۉلمیش سرگی شویگو بۉلگنی، افغانستان‌ده خوفسیزلیک مساله‌لر روسیه دقت مرکزیده اېکنینی بیلگی‌له‌یدی.
عینی حالده، دوحه‌ده امریکا قوشمه ایالتلری شامل بیر نیچه مهم غرب مملکتلری دیپلوماتلری افغانستان خصوصیده اوچره‌شگن و بو تامان‌ده چین وکیلی یوشیایونگ هم کابل کېلیب مهم مساله‌لرنی تیکشیردی و ایران هم اېسه اۉزی نینگ افغانستان‌ده‌گی دیپلوماتیک ماموریتیده اوزگریش آلیب کېلدی.
بو واقعه‌لر افغانستان اوچون اوزگریش آلیب کېلیشی ممکن می؟
بیرینچی بۉلیب مارشال عبدالرشید دوستم و نظام الدین قیصاری آره‌سیده‌گی صحبت‌لرگه تۉخته‌ب اوتسک، جنبش حزبی رهبری نینگ بو تلیفونی ملاقات‌ده بۉلگن نطق‌لریده دقت قیلگنده، ایکی مهم مساله‌نی بیلیب آلیشیمیز ممکن؛ بو ایکی مساله هم «کوره‌شیش‌گه تیارگرلیک» و «اۉزبېک قومندان‌لرینی بیرله‌شیشی»دن عبارت دیر.
مارشال دوستم اۉزی نینگ صحبت‌لریده، ایسکی کوره‌شیش‌لریدن ایسلب طالبان نینگ مذاکره چقیرووی‌گه رد جواب بېریب، خلق اوچون بو حاکمیت بیلن کوره‌شیش‌گه تیارلیگینی اعلام قیلدی. بو صحبت‌لرنی ایکینچی مهم موضوع‌سی اۉزبېک قومندان‌لرینی بیرله‌شیشی اېدی که بو ایکی مساله بیر بیراوی بیلن باغلیق بۉلیشی ممکن.
چونکه مارشال دوستم اگرده هر قندی بیر کوره‌شیش‌نی باشله‌گن تقدیرده بو حربی‌لر و قومندان‌لر تامانیدن قولب-قوتلنیشی بیرینچی آدیم و مهم مساله دیر، انه‌شوو سبب اگرده مارشال دوستم نینگ صحبت‌لری ریجه‌لنگن بیر اۉیین آرقه‌لی بۉلسه، بیران اوزگریش‌لر یۉل‌ده دېب توشینیش کېره‌ک دیر.
نظام الدین قیصاری بو صحبت‌لردن کیین، مارشال دوستم بیلن تلیفونی صحبتی بیردن‌ده بۉلیب قالدی دېگن بیر مساله‌نی تیلگه آلگن، اگرده بو انیق بۉلسه و مارشال دوستم هم بیردن‌ده قیصاری بیلن صحبت قیلیب، هیچ قندی بیر ریجه‌لشتیریلگن اۉیین اورته‌ده بۉلمسه، بو صحبت عاقبتی بیران اوزگریش‌گه تیارگرلیک کۉریش اوچون اېمس دېب بیلیش کېره‌ک بۉله‌دی.
مارشال دوستم بیلن قیصاری صحبت‌لری اجتماعی صحیفه‌لر و یېتکرمه‌لرده کینگ ترقه‌تیلگندن کیین، مارشال دوستم حرکت قیلگن تقدیرده مملکتلر حمایه قیلیشی ممکن‌می؟ دېگن سوراغ‌لر پیدا بۉلدی.
بیران اوزگریش یۉل‌ده دېگنده ایجابی فکر بو دیر که ایران مملکتی بو کبی اوچره‌شوو و تلیفونی صحبت‌ده بی‌فرق بۉلگنی بو مملکت هم بیر حرکت اورته‌گه کېلیشی‌گه رضایت بیلدیرگن‌نی تحلیل قیلیش ممکن. اینقسه مارشال دوستم صحبت‌لریده ایران‌لیکلر بیلن علاقه‌ده بۉلگنینی هم ایسلب اۉتگنی‌دن کیین بو تۉغریده کۉپراق ایشانچ قۉلگه کېلتیریش ممکن.
باشقه بیر تامان‌دن ایران مملکتی شو کونلر ایچیده اۉزی نینگ افغانستان‌ده‌گی دیپلوماتیک ماموریتیده هم مهم اوزگریش کېلتیردی و ایران‌لیک استخباراتی سیمالردن بۉلمیش حسن کاظمی قمی ماموریتی یکونلندی، ایران بو قراری هم بیران اۉیین‌لر باشله‌نیشیگه تیارگرلیک کۉریش دېب توشینسه‌ک بۉله‌دی.
افغانستان‌گه عاید باشقه حرکتلر
افغانستان‌ده یا ده بو مملکت مساله‌سی نظرگه توتیلگن اوچره‌شوولر، اخیرگی کونلر ایچیده سیزیلرلی درجه‌ده کۉپه‌یگن.
اخیرگی کونلر ایچیده روسیه و چین مملکتلری نینگ مخصوص وکیللری ضمیر کابلوف و یوشیایونگ بیرینچی پاکستان‌گه باریب کیین کابل کېلدی‌لر. بو مساله‌نی بوندی توشینیش ممکن که هردایم افغانستان‌ده سیاسی و حربی اوزگریش‌لرده پاکستان قۉلی اوزون بۉلگن و روسیه و چین هم وکیللرینی شو سبب بیرینچی پاکستان، کیین اېسه کابل یوبارگنی ممکن دیر.
بونی آرتیدن روسیه‌لیک ییریک حربی سیما سرگی شویگو ییتکچیلیگیده یوقاری مرتبه‌لی بیر هیات افغانستان کېلیب طالبان رهبرلری بیلن اوچره‌شدی. بو هیات باشچیلیگیده سرگی شویگو بۉلگنی سبب روسیه افغانستان برابریده خوفسیزلیک و حربی بیران مساله‌لرنی توشینماقده‌لیگی جدی دیر. چونکه سرگی شویگو کۉپینچه روسیه نینگ خوفسیزلیک سیاستی‌ده فعال سیما سنه‌لدی.
بو هیات‌نی افغانستان‌گه سفر قیلیشی اگرده طالبان منفعت‌ده بۉلیب، روسیه بیلن طالبان‌نی کۉپراق حربی یقین‌لشتیرسه هم بو بیر اوزگریش‌نی اورته‌گه آلیب کېلیش ممکن. چونکه طالبان بوندی یقین‌لنگن تقدیرده دیپلوماسی‌ده‌گی توازن‌نی قۉل‌دن بېره‌دی و امریکا قوشمه ایالتلری و غربی کوچلر بونگه بی‌فرق بۉلمس‌لیگی ممکن. اینقسه دونالد ترامپ باشچیلیگیده بۉلگن حکومت بی‌فرق بۉلمه‌یدی چونکه ترامپ کابینه‌سی هم کۉپینچه طالبان‌گه قرشی سیمالردن شکل‌لنگن و اۉزی هم بگرام پایگاه‌سیده بۉلگن قیزیقیش‌نی تیلگه آلگن اېدی.
بو وضعیت‌ده طالبان قۉلی اوزون‌لیگی
طالبان اوچ ییل‌دن بویان شوندی بیرحالده حاکمیت قیلیب کېلماقده دیر که بو دورده مملکتلر طالبان بیلن یخشی علاقه‌ده بۉلگن بۉلمسه هم، بیراق بو حاکمیت بیلن قرشی‌لنیش‌گه هم تیار بۉلمه‌گن.
بونگه نیچه سبب بار که بو سبب‌لردن اونملی‌سی، غزه و اوکراین اوروشی دوامی و دنیا ییریک مملکتلری نینگ ووییرده بۉلگن بندلیگی همده افغانستان‌ده طالبان برابریده حساب‌لنه‌دی دیگن بیران سیاسی و حربی تامان یۉق‌لیگی دیر.
حاضر طالبان افغانستان‌ده یالغیز سیاسی و حربی کوچ دیر و بو گروه‌گه تینگ کېلردیک بیران سیاسی و حربی تامان یۉق. شوندی اېکن دنیا اینقسه مملکتلر هم، اۉز منفعت‌لری اوچون بیرینچی بۉلیب طالبان‌نی نظرگه توته‌دی.
خلاصه
یازوو اداغی‌ده ایتیش کېره‌ک که افغانستان‌ده جاری سیاسی تقدیرسیزلیک دوام اېتمه‌یدی و کونی کېلیب بو وضعیت‌گه چیک قوییش اوچون بیران ریجه توزیلیشی حتمی دیر.
شوندی اېکن افغانستان خلقی اینقسه اۉزبېکلر بوندی اۉیین‌لرنی قندی کوتیب آلیشی کېره‌ک؟ بو اېسه بیزنی افغانستان نینگ کېله‌سی سیاسی تقدیری‌ده حصه‌میز اوچون اوته مهم دیر.
بو اوچون بیزنی سیاسی سیمالریمیز، اینقسه خلق تقدیری برابریده جدی بۉلگن همده توشینگن شخصیت‌لریمیز و ییگیت‌لریمیز، حربی و سیاسی بیرله‌شیش و دیپلوماسی کوچ‌میز همده افغانستان اوچون مهم بازی‌گر بۉلگن مملکتلر بیلن سیاسی و استخباراتی یقین‌لنیش و لابی‌گرلیک قیلیش ظرفیت‌لرنی یوقاری آلیب کېتیش اوچون ریجه توزیش‌لری کېره‌ک. کۉرینیشیچه بو مساله حاضرگه قدر اونچه‌لیک جدی توتیلمه‌گن.
