دنیا مملکتلری آره‌سیده انسان حقلرینی بیرخیل و زمانه‌وی تامین‌لش اوچون مهم حجت بو انسان حقلری خلق‌ارا اعلامیه‌سی دیر.
بوندن ۷۶ ییل ایلگری دسمبر آیی نینگ ۱۰ – کونی، مملکتلر تامانیدن تصدیق‌لنگن بو اعلامیه، ایکینچی جهان اوروشیدن کیین‌ده‌گی دنیا نینگ انسان حقلری حقیده‌گی مهم بیر موفقیتی تانیله‌دی.
افغانستان بو اعلامیه‌گه قوشیلگن بیرینچی مملکتلردن بیری بۉلسه‌ده، بیراق حاضر بو مملکتده تورلی اتنیک گروه‌لر تبعیض بیلن یوز مه یوز بۉلیب و انسان حقلری نقض اېتیلماقده دیر.
طالبان حاکمیتی دوریده، افغانستان بوتون اهالیسی بیر قنچه ساحه‌لرده‌گی انسانی حقلری نقض اېتیلگن. مثال اوچون بو حاکمیت آرقه‌لی افغانستان یشاوچیلری انسانی ایرکین‌لیکلری سلب اېتیلگن و قیزلر اۉقیش‌دن بوتونله‌ی محروم و عیاللر ایشله‌شی هم تقیق‌لنگن و بو یانده‌شوولردن افغانستان‌لیک بوتون خلق‌لر زجرلنگن.
دیمک بونگه علاوه طالبان تامانیدن انسان حقلری اعلامیه‌سیده کېلتیریلگن ایریم مورد‌لر نقض اېتیلیشیدن کۉپراق اۉزبېکلر زیان کۉرگن.
هیچ انسان اۉز ملکیتی‌دن محروم بۉلمه‌سین
انسان حقلری خلق‌ارا اعلامیه‌سی نینگ ۱۷ – ماده‌سیده، هیچ بیر انسان ملکیتی اوندن زور بیلن آلینمه‌ی و بو حقی برچه‌گه بېریلیشی تاکیدلنگن.
بیراق طالبان بو ماده‌گه قرشی، افغانستان‌ده اۉزبېک و تورکمن‌لرنینگ ملکیت‌لری، ییر و جایدادلرینی زور بیلن تارتیب آلیب، پشتون‌لر و اۉزلرینی جنگری‌لریگه ترقه‌تگن. بو اېسه هلی هم دوام اېتیب کېلماقده دیر که بونی اۉزبېکلر و تورکمن‌لر انسان حقلری نقض اېتیلیشیدن آچیق بیر مثال دېب ایتیش ممکن.
انسان‌لرنی اۉقیش حقی
انسان حقلری خلق‌ارا اعلامیه‌سی نینگ ۲۶ – ماده‌سی، دنیا هر بیر چیککه‌سیده‌گی هر بیر انسان اوچون اۉقیش زمینه‌سی یره‌تیلیشی تاکیدلنگن. بیراق طالبان بونگه قرشی افغانستان یریم جمعیتی جمله‌دن اۉزبېک قیزلرنی اۉقیش‌دن محرومیت‌گه سقلب کېلماقده دیر.
شونینگدېک بو اعلامیه‌ده، هر بیر باله اوچون آته و آنه‌سی طلبی‌گه اساس اۉقیش زمینه‌سی یره‌تیلیشی طلب قیلینگن که بو بویروغ‌‌گه اساس، طالبان اۉزبېک آته و آنه‌لر طلبی‌گه قرشی اۉزبېک تیلی‌ده اۉقیش آلیش اوچون چیکلاولرنی یره‌تگن.
هر بیر انسان اۉز مدنیتی اساسیده فعالیت قیلیش‌گه حقی بار
انسان حقلری خلق‌ارا اعلامیه‌سی نینگ ۲۷ – ماده‌سیگه اساس، هر بیر انسان هر بیر جامعه‌ده اۉز مدنیت‌گه اساس فعالیت قیلیب و فرهنگی حرکتلرگه اشتراک اېتیش‌گه حقی بار دیر.
طالبان بونگه قرشی اۉزبېک مدنیتی بوییچه فعالیت قیلیب کېله‌یاتکن شخص‌لر برابریده هم چیکلاو یره‌تگن. مثال اوچون بوندن بیر نیچه آی ایلگری، طالبان رسمی‌لری بدخشان ولایتیده‌گی اۉزبېک فرهنگی فعاللرینی بو ساحه‌ده فعالیت قیلمسلیکلرینی بیلدیرگن.
شونینگدېک حاضر حامد قرلق ناملی بیر اۉزبېک مدنی فعالی طالبان قماقخانه‌سیده دیر و قرلق هم طالبان تامانیدن فرهنگی فعالیت‌لری سبب عیب‌لنماقده.
هر بیر انسان عادلانه و طرف‌سیز محکمه‌لرگه قۉل تاپیشی کېره‌ک
انسان حقلری خلق‌ارا اعلامیه‌سی نینگ ۱۰ – ماده‌سی انسان‌لر اوچون عادل و طرف‌سیز محکمه‌لر دایر بۉلیشی و هر بیر انسان دعوالری مستقل تیکشیریلیشی تاکیدلنگن. بیراق طالبان حکومتی دوریده اۉزبېکلرگه قرشی تبعیض بۉلیب، طالبان محکمه‌لریده اولرنی زیانی‌ده حکم اېتیلگن.
مثال اوچون ییر اوستیده بۉلگن پشتون و اۉزبېکلر جنجلی هر دایم طالبان محکمه‌سی و هیاتی تامانیدن پشتون‌لر حق و اۉزبېکلر ناحق قرار قیلینگن و بو قومی جنجللرنی برچه‌سیده اۉزبېکلر ناحق دېب حکم اېتیلیشی منطق‌گه هم قرشی دیر و هم طالبان تامانیدن تبعیض بۉلگنینی آشکار اېته‌دی.
شونینگدېک اخیرگی اوچ ییل ایچیده، قنچه اۉزبېک حربی‌لری اۉلدیریلدی و بونگه قوشیمچه بیر قنچه موردلرگه اۉزبېک عیاللری اوستیده تجاوز اېتیلدی. بو باره‌ده طالبان تۉرت جنگری‌سی آرقه‌لی سرپل ولایتی نینگ سوزمه قلعه اولسواللیگیده اۉزبېک بیر خانه‌دان ده بیر عیال و ایکی قیز باله اوستیده تجاوز بۉلگنی دیر که اچینرلی بو واقعه، میلادی ۲۰۲۳ – ییلی مارچ آیی نینگ ۱ – سیده یوز بېرگن اېدی. طالبان بو مساله‌نی تیکشیرمه‌دی.
بیراق طالبان محکمه‌لری بو جنایت‌لرنی کۉپینچه‌سینی تیکشیرمه‌گن و بونگه سبب هم شو دیر که مجرم یا ده طالبان اعضاسی و یا هم پشتون قومی‌گه تېگیشلی دیر.
البته انسان حقلری خلق‌ارا اعلامیه‌سی نینگ ۲- ماده‌سی هر قندی تبعیض‌نی ناروا بیان قیله‌دی.
