میلادی ۲۰۲۴ – ییل یکونلنیشی بیلن طالبان نینگ افغانستان حاکمیتی‌گه قیتگنی هم تۉرتینچی ییل‌گه کېره‌دی.
دېیرلی طالبان میلادی ۲۰۲۱ – ییل‌دن بویان، خلق‌ارا هم‌جمعیتی تامانیدن رسمی تَن آلینمهگن بۉلسه هم، افغانستان‌ده حاکمیت قیلیب کېلماقده دیر.
طالبان بو حاکمیتی دوریده، کینگ قمراولی حکومت اورته‌گه کېلیشی، انسان حقلری رعایت اېتیلیشی و شونگه اوخشش باشقه بیر قنچه ساحه‌لرده‌گی، خلق‌ارا و ایچکی طلب‌لرنی هیچ بیری‌سیگه تَن بېرمه‌گن. بونگه قوشیمچه طالبان کون اوتیشی بیلن اۉزی نینگ قتتیق یانده‌شوولری و افغانستان اهالیسی اینقسه خاتین-قیزلرگه قرشی چیکلاولرینی آشیرگن.
دیمک بو گزارش‌ده، اخیرگی بیر ییل ایچیده افغانستان نینگ بیر ییل ایچیده‌گی سیاست، خوفسیزلیک، اقتصاد و انسان حقلری وضعیتی‌گه قیسقه نظر تشله‌ماقچن‌میز.
سیاست
افغانستان طالبان حاکمیتی دوریده، معاضر تاریخی‌ده مثالی کم بۉلگن انزوانی باش‌دن کچیرماقده دیر و حاضر خلق‌ارا هم‌جمعیتی یانیده رسمی و مشروع بیر حکومتی بار مملکت اېمس.
انه‌شوو سبب افغانستان میلادی ۲۰۲۱ – ییل‌دن بویان، دنیا استیج‌لریدن اوزاق‌ده اسره‌لیب کېلماقده دیر و حاضر دنیا نینگ اینگ منزوی مملکتی دېسه‌ک هم اده‌شمه‌گن بۉله‌میز. چونکه دنیا ییغین‌لریده افغانستان اۉرنی بوش دیر.
افغانستان نینگ خلق‌ارا دیپلوماسی‌ده‌گی بو وضعیتی و طالبان رسمیت‌سیزلیگی دوام اېتگن بیرحالده، بیراق طالبان سیاسی ساحه‌لرده ایریم یوتوق‌لرگه قۉل تاپکن که بو یوتوق‌لر هم کۉپینچه مملکتلرنی افغانستان‌دن کوز تیککن منفعت‌لری و شونینگدېک خلق‌ارا هم‌جمعیتی نینگ ایریم ساحه‌لرده اۉزی‌دن انعطاف کۉرسه‌تگنیدن کېلیب چیقه‌دی.
میلادی ۲۰۲۴ – ییل‌ده، طالبان نینگ دیپلوماسی‌ده قۉل تاپکن یوتوق‌لری قوییده‌گی مساله‌لردن عبارت دیر:
دیپلوماتیک علاقه‌لر: اخیرگی بیر ییل ایچیده آذربایجان مملکتی افغانستان‌ده ایلچیخانه آچیب، دیپلوماتیک حضور تاپدی. شونینگدېک سعودی عربستان مملکتی هم کابلدهگی ایلچیخانه‌سی فعالیتینی قیته باشله‌دی.
بونگه قوشیمچه، اۉزبېکستان و بیرلشکن عرب امیرلیگی کبی مملکتلر طالبان ایلچیسینی رسمی قبول قیلدی و اسپانیا کبی ایریم مملکتلرده‌گی افغانستان ایلچیخانهلری هم، طالبان بیلن علاقه‌ده باشله‌دی همده بریتانیا و سویدن کبی ایریم مملکتلر اېسه طالبان باسیمی طفیلی، بو مملکتلرده‌گی افغانستان ایلچیخانهلری فعالیتی تۉخته‌تیلیشی‌گه قرار آلدی.
طالبان ترورچیلیک رویخطی‌دن چیقیشی: اخیرگی بیر ییل ایچیده، قزاقستان و قرغیزستان مملکتلری طالبان‌نی ترورچیلیک قاره رویخطی‌دن چیقاردی و شونگه اوخشش روسیه مملکتی هم بو حقده، سعی‌وحرکتی دوامی‌دن خبر بېرگن.
بو مساله‌لر اېسه طالبان اوچون ییل ایچیده اینگ بویوک دیپلوماتیک یوتوق‌لر اېدی که همه‌سی طالبان نینگ گروهی منفعتی‌گه خلاصه بۉلگن و بو یوتوق‌لر افغانستان دنیا هم‌جمعیتی آلدیده اۉز جایی‌نی قیته تاپیشی‌گه اصلا یاردم بېرمه‌گن.
افغانستان اقتصادیاتی احوالی
میلادی ۲۰۲۴ – ییل شوندی بیرحالده ییتیب کېلماقده دیر که طالبان حاکمیتی آستیده بۉلگن افغانستان نینگ، اقتصادی وضعیتی هلی هم خواطرلی دیر. خلق‌ارا تشکیلاتلر گزارشی‌گه اساس، مملکت جمعیتی جمله‌سیدن ۲۳ میلیون‌دن کۉپراغی تیریکچیلیکلری دوامی اوچون، خلق‌ارا انسان‌پرورلیک یاردملرگه محتاج دیر.
بونگه علاوه بیرلشکن ملتلر تشکیلاتی چوکاتیده فعال یاردم بېروچی تشکیلاتلر هم، بو ییل جریانیده بودجه‌لری آزلیگیدن خبر بېریب و بودجه آزلیگی باعث کمیده ۱۰ میلیون محتاج کیشی‌گه انسان‌پرورلیک یاردم ییتکزیش قادر اېمس‌لیکلرینی اعلام قیلگن.
عینی حالده، میلادی ۲۰۲۱ – ییل طالبان حاکمیت‌گه قیتگنی بیلن آغیر احوالده توشیب قالگن افغانستان بانکی تیزیمی هلی هم، نرمال احوال‌گه کېلمه‌گن و بو تیزیم خلق‌ارا بانکی تیزیم‌لرگه قوشیلیش‌گه قادر بۉلمه‌گن.
بو وضعیت دوامیده، طالبان افغانستان‌ده اۉز حاکمیت‌لری بودجه‌سینی تامین‌لش اوچون مملکت اینقسه تورکستان و قطغن کانلری و طبیعی منبع‌لرینی چیقاریش‌گه جدی باشله‌گن و بو ییل ایچیده میلیون‌لرچه دالرلیک بیر قنچه شرطنامه‌لر امضالگن.
بو ییل جریانیده شرطنامه امضالنیب طالبان آرقه‌لی چیقاریلیشی جدی کۉپه‌یگن کانلر، فاریاب، جوزجان، سرپل و تخار ولایتلریده‌گی توز، گاز، تیل و آلتین کانلری دیر که طالبان جدی حالده اولرنی چیقارماقده و بو کانلردن قۉلگه کېلگن عایدلر و اونینگ قییرده صرف‌لنیشی هم بیللی اېمس و طالبان یاشیرین سقلب کېلماقده دیر.
طالبان نظارتی آستیده بۉلگن افغانستان خلق‌ارا هم‌جمعیتی یانیده سیاسی انزواده بۉلسه‌ده، بیراق مملکتلر افغانستان‌گه قرشی اقتصادی باسیم‌لرنی قۉلگه آلمه‌گن.
مملکتلرنینگ بو یانده‌شوولری سبب، افغانستان‌ده میلیاردلرچه انسان‌پرورلیک یاردم کېلگن و حاضرهم هفته‌ده کمیده ۴۰ میلیون دالر امریکا یاردمی افغانستان‌گه کېلیشی بیلگی‌لنگن.
بونگه قوشیمچه، مملکتلر طالبان‌نی رسمی تَن آلمه‌گن بۉلسه هم بو گروه حاکمیتیده بۉلگن، افغانستان بیلن اقتصادی علاقه‌لرینی کوچه‌یتیریش اوچون اولگورگن. بو تۉغریده اورته آسیا مملکتلری اینقسه، اۉزبېکستان، ترکمنستان و قزاقستان مملکتلری باشقه مملکتلرگه نسبتن ایلگری‌راق آدیم کوتارگن.
اۉزبېکستان مملکتی بو مملکت باش وزیری عبدالله عارفاف سفری جریانیده، طالبان بیلن ۲.۵ میلیارد دالر ارزش‌گه ایگه شرطنامه‌لرنی طالبان بیلن امضاله‌دی، ترکمنستان ییریک اقتصادی لایحه بۉلمیش «تاپی» لایحه‌سینی آچدی و قزاقستان هم اېسه طالبان حاکمیتیده‌گی افغانستان اقتصادی و سوداگرلیک علاقه‌لر حجمی اوچ میلیارد دالرگه ییتیشیش اوچون اولگورماقده دیر.
خوفسیزلیک
افغانستان حاکمیتی بوتونله‌ی طالبان قۉلیده توشگنیدن بیری، بو مملکتده جبهه‌ی اوروش‌لر سانی سیزیلرلی درجه‌ده آزه‌یگن. بیراق طالبان ادعاسی دیک خوفسیزلیک مملکتده بوتونله‌ی تامین‌لنگن اېمس و ناتینچ‌لیک واقعه‌لر همان دوام اېتیب کېلماقده دیر.
میلادی ۲۰۲۴ – ییل سپتمبر آیی نینگ ۱۷ – کونی، بیرلشکن ملتلر تشکیلاتی نینگ باش کاتبی آنتونیو گوتریش بیر گزارش نشر قیلیب، افغانستان‌ده ناتینچ‌لیک واقعه‌لر کۉپه‌یگنیدن خبر بېرگن اېدی.
میلادی اوشبو ییل می آیی نینگ ۱۴ – سیدن جولای آیی نینگ ۳۱ –سیگه قدرنی تیکشیرگن بیرلشکن ملتلر تشکیلاتی نینگ اوشبو گزارشی، میلادی ۲۰۲۳ – ییل عینی زمانگه نسبتن افغانستان‌ده ناتینچ‌لیک واقعه‌لر ۵۳ فایز کۉپه‌یگنینی بیلدیرگن.
ییل ایچیده یوز بېرگن مهم ناتینچ‌لیک واقعه‌لر:
قندهارده یوز بېرگن پارتلش: میلادی ۲۰۲۴ – ییل نینگ مارچ آیی، داعش گروهی قندهار ولایتیده‌گی عزیز بانکی اداره‌سی برابریده، بیر هجوم اویوشتیردی که بو هجوم عاقبتیده کۉپینچه آی‌لیک آلگنی بانک کېلگن، طالبان جنگری‌لری شامل ۱۲ کیشی اۉلیب و ۳۰ گه یقین کیشی هم یره‌لنگن اېدی.
غورده هزاره‌لر اۉلدیریلیشی: میلادی ۲۰۲۴ – ییل سپتمبر آیی نینگ ۴ – سی داعش گروهی غور و دایکندی ولایتلری اۉرته‌سیده، ۱۴ کیشی‌نی اۉلدیردی و ۶ کیشی اېسه بو واقعه‌ده یره‌لنگن. واقعه قربانلری بوتونله‌ی هزاره‌لر اېدی.
سارنواللیک برابریده پارتلش هجوم: اوشبو ییل سپتمبر آیی نینگ ۲ – کونی داعش گروهی ینه بیر هجوم‌نی کابل‌ده طالبان سارنواللیک اداره‌سی برابریده اۉیوشتیرگن اېدی که بو واقعه عاقبتیده کۉپینچه سابق حکومت‌دن قالگن سارنواللر شامل، کمیده ۱۶ کیشی جان بېردی و باشقه بیر قنچه کیشی هم یره‌لندی.
دشت برچی‌ده‌گی هجوملر: میلادی ۲۰۲۴ – ییل جریانیده، کابل غربی‌ده جایله‌شگن هزاره‌لر یشاوچی «دشت برچی» منطقه‌سی ینه بیر نیچه هجوم‌گه گواه اېدی. ۱۱- آگست و ۷ – جنوری کونلری اۉیوشتیریلگن هجوملر عاقبتیده آلتی کیشی اۉلیب و ۲۶ کیشی یره‌لنگن اېدی.
بغلان‌‌ده صوفی‌لرگه قرشی هجوم: میلادی ۲۰۲۴ – ییل ۲۲ – نوامبر بغلان ولایتی نهرین اولسواللیگیده‌گی بیر زیارت‌ده عبادت قیلیب تورگن صوفی‌لر اوستیده، هجوم اویوشتیریلیب بو واقعه‌ده کمیده اۉن کیشی هلاک بۉلگن اېدی.
طالبان مهاجرلر وزیری اۉلیمی: اوشبو ییل یکونلی آیی‌ده طالبان مهاجرلر وزیری خلیل الرحمان حقانی هم داعش گروهی تامانیدن اۉیوشتیریلگن بیر هجوم عاقبتیده هلاک بۉلدی. افغانستان مهاجرلر وزیرلیگیده یوز بېرگن بو واقعه‌ده ینه آلتی کیشی قربان بۉلگنی معلوم قیلینگن.
شیخ زاید کسلخانه‌سی برابریده هجوم: مقاومت جبهه‌سی ۲۸ – دسمبر کابلدهگی شیخ زاید کسلخانه‌سی برابریده بیر هجوم اۉیوشتیردی که بو هجوم‌ده طالبان اۉن جنگری‌سی هلاک اېتیلگنی و ینه بیش طالب هم یره‌لنگنینی معلوم قیلینگن.
انسان حقلری احوالی:
طالبان افغانستان حاکمیتیده قیتیشی بیلن بو مملکتده انسان حقلری وضعیتی هم قرانغوله‌شگن و بو وضعیت تاباره یامان‌لشیب بارماقده دیر.
طالبان خلق‌ارا و ایچکی تنقیدلرگه تَن بېرمس‌دن، افغانستان اهالیسی اینقسه خاتین-قیزلرگه قرشی چیکلاولر یره‌تیب، عملگه آشیرماقده. طالبان میلادی ۲۰۲۴ –ییلی انسان حقلری‌گه قرشی چیکلاولرنی عملگه آشیرگنی یانیده، ینه‌ده بیر قنچه بویروغ‌لر و چیکلاولر بیلن وضعیت‌نی آغیرلشتیرگن.
امربالمعروف قانونی: میلادی ۲۰۲۴ – ییل جریانیده، طالبان امر بالمعروف و نهی عن المنکر قانونی تصدیق‌لندی؛ عیاللر سیسی ایشیتیلیشی تقیق‌لنگنی و صورت و ویدیو آلیش‌نی ناجایز بیلگن بو قانون ینه‌ده افغانستان اهالیسی‌گه قرشی ینگی چیکلاولرنی یره‌تیب قویدی و بو اېسه دنیا هم‌جمعیتی و افغانستان اهالیسی تنقیدینی هم اۉزی‌گه آلیب کېلدی.
قیزلر اۉقیشی: طالبان حاکمیتی دوریده قیزلرنی بیلیم یورت و مکتب‌لردن تقیق‌لب قویگن و بو وضعیت دوام اېتگن بیرحالده طالبان میلادی ۲۰۲۴ –ییل اداغلریده، قیزلرنی طبی انستیتوت‌لرده اۉقیش آلیشینی هم تقیق‌لدی و شونینگدېک ایریم ولایتلرده طالبان تامانیدن قیزلر کورس‌لرگه باریش‌دن هم محروم بۉلگن.
سۉز ایرکین‌لیگی: طالبان میلادی ۲۰۲۴ – ییل افغانستان‌ده یېتکیرمه‌لرنینگ ایرکین فعالیتی‌گه قرشی هم جدی قرارلرنی آلگن. اوشبو ییل جریانیده افغانستان بیر قنچه ولایتلریده یېتکیرمه‌لر صورت و ویدیو آلیش‌دن تقیق‌لندی و بو چیکلاو هم طالبان امر بالمعروف و نهی عن المنکر قانونی اساسیده آلینگن اېدی. بونگه قوشیمچه طالبان بو ییل جریانیده یېتکیرمه‌لرگه بو گروه‌نینگ اۉلگن جنگری‌لرینی شهید دېیلیشی‌گه بویروغ بېردی.
دېیرلی افغانستان ژورنالیست‌لر مرکزی تامانیدن نشر اېتیلگن معلومات‌لرگه کۉره، میلادی ۲۰۲۴ – ییل ایچیده ۱۸۱ مورد یېتکیرمه‌لر و ژورنالیست‌لر حقلری طالبان تامانیدن نقض اېتیلگن و بو ییل جریانیده طالبان باسیمی سبب کمیده ۱۸ یېتکیرمه فعالیتی تۉخته‌تیلگن.
خلق‌ارا هم‌جمعیتی نینگ افغانستان اوچون نتیجه‌سیز تلاشی
خلق‌ارا هم‌جمعیتی طالبان رسمیت‌گه تَن آلینیشی اوچون کینگ قمراولی حکومت ایجاد اېتیلیشی، انسان حقلری نظرگه توتیلیشی و ترورچیلیککه قرشی کوره‌شیش‌نی شرط قۉیگن. بیراق طالبان اېسه حاضرگه قدر بو مساله‌لردن هیچ بیری‌ده دنیا رضایت‌نی قۉلگه کېلتیریشگه قادر بۉلگن اېمس.
شوندی بیروضعیت‌ده، بیرلشکن ملتلر تشکیلاتی هم کۉپلب ییغین‌لر اۉتکزیب، افغانستان وضعیتی خصوصیده ییچیم یۉل تاپیش‌گه اولگورگن. بیراق حاضرگه قدر بو ییغین‌لرنی هیچ بیریسی نتیجه بېرگن اېمس.
بیرلشکن ملتلر تشکیلاتی نینگ افغانستان خصوصیده مهم ییغین‌لریدن بیری بو دوحه اوچینچی دور ییغینی اېدی که میلادی ۲۰۲۴ – ییل ۳۰- جون و ۱- جولای کونلری اۉتکزدی و بو ییغین‌لر اۉتکزیلگن بیرحالده حاضرگه قدر بیرلشکن ملتلر تشکیلاتی طالبان‌نی بو تشکیلات شرط‌لرینی نظرگه توتیش‌گه مجبور قیلالمه‌گن و حتا بو تشکیلاتی اۉزی نینگ ۲۷۲۱ – سانلی قطعنامه‌سی اساسیده افغانستان بوییچه مخصوص بیر وکیل هم تانیشتیریش‌گه قادر بۉلمه‌گن.
