باش سۉز
چین حکومتی نینگ «سین‌کیانگ» ایالتیدهگی اویغور تورکلری اوستیده‌گی ظلم و شفقت‌سیزلیکلر، ۲۰ – عصرده بو منطقه‌دن چین ظلمی‌گه قرشی توریش غایهسی و اویغور تورکلری یشاوچی سین‌کیانگ منطقه‌سی استقلالیت‌نی آلیش مقصدیده، کوره‌شیشلر باشلنیشی‌گه سبب بۉلدی.
چین اینقسه بو مملکت حکومتی نینگ ظلم‌لریگه قرشی توریش غایهسی بیلن باش کوتارگن گروه‌لردن بیری «شرقی تورکستان جنبشی» دیر که اخیرگی ییللر ایچیده بو گروه طالبان و القاعده دیک گروه‌لر سایه‌سی آستیده اۉتیب، اۉزی نینگ اساسی غایهسی بۉلمیش؛ چین ظلمی‌گه قرشی توریش‌دن بیراز اوزاق‌لشیب قالگنی کۉرینه‌دی.
بیرلشکن ملتلر تشکیلاتی تامانیدن یقین‌ده نشر اېتیلگن گزارش‌گه کۉره، اوشبو گروه نینگ رهبریتی جمله‌دن عبدالحق تورکستانی افغانستان باشکینتی کابلده ساکن دیر و بو ییردن توریب سوریه‌ده مذکور گروه جنگری‌لرینی باشقیره‌دی.
بو معلومات‌لرنی نظرگه توتگن حالده، سیز اۉقیب تورگن یازووده شرقی تورکستان جنبشی قنچه‌لیک اۉز اساسی غایه‌سیدن اوزاق‌لنیب و طالبان و القاعده دیک گروه‌لر تامانیدن، ناتۉغری فایده‌لنیب تورگنی، حقیده بیرازگینه بیلگی بېرماقچن‌میز.
شرقی تورکستان جنبشی؛ تورکی کوچلر ناهماهنگ‌لیگی نمونه‌سی
تاریخ ایچیده منطقه نینگ اساسی حاکمی بۉلمیش تورکلر؛ ۲۰ – عصرده جدی پرچه‌لنیش‌لرگه گواه بۉلدی. حاضر تورلی دولتلر و منطقه‌لرده بۉلینیب کېتگن تورکلر کوچلری هم بۉلینگن. شو سبب ایریم مساله‌لرده تورکلر کوچلری‌دن باشقه تامان‌لر جمله‌دن اۉرته آسیاده سابق شوری و حاضرگی روسیه، تورکلردن فایده‌لنگن و باش کوتارگنی قویمه‌گن. اویغورستان‌ده هم چین. کیچیک نمونه‌ده ایتکنده، افغانستان‌ده افغان‌لر، توران و تورک توشینچه‌سی اساسیده، کوچلر بیرله‌شیشی برابریده، دایما توسیق‌لیک یره‌تیب کېلگن دیر.
انه‌شوو فضاده هم، چین ظلمی‌دن کېلیب چیققن شرقی تورکستان جنبشی کبی گروه‌لر هم گاهی‌ده روسیه ایریم مملکتلر و بعضن هم طالبان و القاعده دیک افغان و عرب کوچلری منفعتی‌گه اوروشیش اوچون یوز کېلتیرگن.
شرقی تورکستان اسلامی حرکتی، اویغورلر اوچون کوره‌شیش غایهسی بیلن، باش کوتارگن بۉلسه‌ده، بیراق بوگون افغانستان و سوریهدن باش چیقاریب، طالبان و القاعده سایه‌سی آستیده، اۉز تورکانه غایه‌لریدن اوزاق‌لشیب کېتماقده دیر.
طالبان و القاعده بیلن شرقی تورکستان آره‌سیده‌گی اساسی فرق‌لر
شرقی تورکستان جنبشی نینگ آتی‌گه قره‌گنده بو جنبش تورکانه غایه‌لر اساسیده کوره‌شیشی کوتیله‌دی. بیراق بو گروه طالبان و القاعده سایه‌سی آستیده، دنیا هم‌جمعیتی کۉزیده، جدی ترورچی بیر گروه‌گه اَیلهنگن. انه‌شو سبب تورکانه غایه‌دن اوزاق‌لشگن دېب توشینیش هم ممکن دیر.
شرقی تورکستان جنبشی؛ طالبان و القاعده گردابیده شوندی بیرحالده توشیب قالگن دیر که طالبان و القاعده گروه‌لری، هیچ قندی بیر تورک دعواسی اوچون باش کوتارمه‌گن و هیچ قچان دنیا نینگ بیر چیککه‌سیده‌گی، تورک اوچون قیغوریشی ممکن اېمس.
شوندی اېکن، بو گروه‌لر آره‌سیده تورک بیر گروهی بۉلیشی؛ اویغورلردیک مظلوم تورک خلقی نینگ نه فقط منفعت‌گه اېمس، بلکیم زیانی‌گه دېب بیلسک هم بۉله‌دی. چونکه طالبان و القاعده آره‌سیده اویغورلر و تورکلر یا ده اۉزبېکلر کیریشی، اولردن دنیا کۉزیده ترورچیلیک‌نی کۉرسهتدی و بو اېسه اویغورلر احوالی آغیرلیگی حقیده‌گی کوره‌شیش‌لرنی طالبان و القاعده دیک گروه‌لرنینگ ترورچیلیک کۉرینیشی سایه‌سی آستیده قالدیریب، بو دعوا و کوره‌شیشلر ثمره‌سی و دنیا هم‌جمعیتی تامانیدن قوللب-قوتلنیش‌نی نا ممکن قیله‌دی. چونکه حاضر انسان حقلری و دیموکراسی اساسی رولی بۉلگن دنیا هیچ قچان طالبان و القاعده دیک گروه‌لر بیلن اۉلتیریب – تورگن، یاده قۉل بېرگن بیر تامان دعواسینی، رسمیت‌گه تَن آلمه‌یدی. بلکیم بوندی گروه‌لردن خواطرده هم بۉله‌دی.
بوندن اوتیب شرقی تورکستان جنبشی بیلن، طالبان و القاعده آره‌سیده، اۉزلریگه یۉل توتکن غایه و یونه‌لیشلری خصوصیده جدی فرق‌لر بار دیر که اوشبو فرق‌لر قوییده‌گی مساله‌لردن عبارت:
کوره‌شیش غایهسی و توشینچه‌سی: طالبان و القاعده اۉز فکرلری اساسیده دنیا ایریم منطقه‌لریده حاکمیت قوریب، قورقینچ و دهشت یره‌تیب و اسلام آتی‌دن فایده‌لنیش‌گه اولگورماقده. مذکور گروه‌لر عرب و افغان منفعت‌لری اوچون کوره‌شیش‌گه باش کوتارگن. بیراق «شرقی تورکستان حرکتی» اېسه قومی ناسیونالیزم و چین ظلمی برابریده تۉخته‌ش مقصدیده بۉلیشی کوتیله‌دی. شونینگدېک تورکستان آتی بیلن بۉلگن شرقی تورکستان جنبشی، اویغورلر همده سین کیانگ‌ده تورک دولتی استقلالیتی اوچون کوره‌شیشی کېره‌ک دیر. بیراق اخیرگی ییللر ایچیده طالبان و القاعده سایه‌سیده شرقی تورکستان جنبشی بو غایه اساسیده هیچ بیر اونملی حرکت قیلمه‌گن، یا ده اویغورلر اوچون چین‌گه قرشی جدی توریش‌گه اولگورمه‌گن.
تورلی دشمن‌لر: طالبان و القاعده کۉپینچه غرب مملکتلری، جمله‌دن امریکا قوشمه ایالتلری نینگ منطقه‌ده‌گی حضوری برابریده کوره‌شیش نی اعلام قیلگن بۉلسه‌ده، بیراق شرقی تورکستان نینگ دشمنی؛ چین و بو مملکت نینگ اویغورلرگه قرشی بۉلگن ظلم‌لری دیر.
طالبان و القاعده نینگ تورکانه دعوالرگه بی‌فرق‌لیگی
طالبان و القاعده نینگ تورکانه دعوالرگه قرشی بی‌فرق‌لیگینی طالبان نینگ افغانستان‌ده‌گی حاکمیتی یانده‌شوولری و شرقی تورکستان جنبشی بیلن بۉلگن فرق‌لریدن یخشی‌لب بیلیش ممکن دیر.
طالبان اوچ –یریم ییل ایچیده، شرقی تورکستان جنبشی نینگ دشمنی چین حکومتی بیلن دوستانه علاقه باشله‌دی و بو مملکت بیلن کیلیشوو امضالدی. شوندی اېکن طالبان چین‌گه قرشی، هیچ قچان سۉزلش‌گه تیار اېمس. بو دیگنی طالبان، شرقی تورکستان و اویغورلر دعواسی‌گه هیچ قندی بها بېرمه‌یدی و اونگه قرشی بی‌فرق دیر.
عینی حالده، طالبان و القاعده نه یالغیز اۉزلری اویغورلرگه قرشی ظلم‌لرگه دقت قیلمه‌گن بلکیم شرقی تورکستان جنبشی دیک تورکانه گروه‌لرنی اۉز آره‌لریده آلیب اولردن ناتۉغری فایده‌لنگن. نتیجه‌ده بو جنبش‌نی اساسی غایه‌سیدن اوزاق‌لشتیریب و یۉل‌دن منحرف قیلگن. بونی شرقی تورکستان جنبشی چین ظلمی‌گه قرشی تورگن بیر گروه‌دن، طالبان و القاعده خذمتیده بۉلگن بیر گروه‌گه اَیله‌نگنینی، یخشی‌لب بیلی‌شیمیز ممکن دیر.
خلاصه
خلاصه‌ده ایتیش ممکن که طالبان و القاعده بیلن قۉل بېرگن هر بیر تورکانه جنبش، تورکلر منفعتی اوچون اېمس، بلکیم اویغورلر احوالی‌گه قرشی نتیجه بېریشی ممکن دیر. شو اوچون بو گروه‌لر تورکلر اینقسه ظلم‌لرنی باش‌دن کیچیریب تورگن اویغور تورکلری دیک، تورک جماعه‌لری تامانیدن جوابگرلیککه تارتیلیب، اولر اساسی غایه‌سیدن اوزاق‌لشمسلیگی معقول دیر.
