اېسلتمە: بو مقاله تورغن فیض‌یف نینگ «تېموری ملکهلر» کتابی بیر بۉلیمی بۉلیب «Ziyo uz» سایتیده نشر اېتیلگن، مذکور مقاله اۉزبېک تی‌وی ژورنالیستی “زرغونه سایقین” آرقه‌لی عرب الفباسیده اۉگیریلیب، بو یېرده سیزنینگ اختیارینگیزده قوییلگن.
ارجمند بانو تخمیناً 1594 ییلده مشهد ده توغیلگن. اصلی ایرانلیک بۉلیب، آته – آنه سی کمبغللیک یوزه سیدن هندوستانگه کۉچیب کېلیب، اکبرشاه ملازمتیگه خذمتگه کیره دی. 1611 ییلده ارجمند بانونینگ عمه سی نورجهان (مهرنساء) جهانگیرشاه گه تورموشگه چیقگچ، ارجمند بانونینگ بابه سی اعتماد الدوله باش وزیرلیک منسبی گه، آته سی اعتقادخان (آصف خان) اېسه سرای باشقروچیسی لوازیمی گه کوتریله دی. 1613 ییلی 19 یاشلی ارجمند بانو 21 یاشلی شهزاده خرمگه (شاه جهان) تورموشگه چیقه دی. اۉتکیر عقل – ادراک و دید – فراست صاحبه سی بۉلگن ارجمند بانو تېز کونده تدبیر کارلیگی، نازک طبیعتی، عفتی و تېنگسیز حسن – لطافتی بیلن سرای عیاللری اۉرته سیده اعتبار قاز‌نه دی. خصوصاً، جهانگیرشاه ارجمند بانونی نهایتده اعزازلیدی. چونکه جهانگیرشاه بیلن شهزاده خرم آره لریده وجودگه کېلگن ایریم کېلیشماوچیلیکلرنی ارجمند بانو حل قیلیشگه کیریشر و بو ایش نینگ عهده سیدن چیقردی. طبعی که، بوندی ایزگو خذمتلری عوضی گه هر ایککی تامان نینگ الطفاتیگه سزاوار بۉله دی. شونینگ اوچون بۉلسه کېره ک، کۉپ اۉتمی سرایده ارجمند بانو – ممتاز محل بېگیم (سرای نینگ کۉرکی) دییه اتله باشلندی. ارجمند بانوگه بېریلگن اوشبو نام اونگه شان-شهرت کېلتیریب جهان گه مشهور قیلدی و نامی تاریخ صحیفه لری گه کۉچدی. 1628 ییل فبروری ده اېری شاه جهان تخت گه اۉتیرگچ، یاش ملیکه ممتاز محل بېگیم سلطنت ایشلریده اونگه یاردملشیب، ریجه لی مصلحتلری بیلن حکمدارنی تۉغری یۉلگه باشقره دی. سرایده او مصلحتچی و مهردارلیک لوازیمیده اېدی. ممتاز محل بېگیم یخشی کونلرده هم، آغیر دملرده حربی سفرلرده هم اېریگه وفادار یار، صادق همراه و جفاکش همدرد بۉلدی. او قیسقه عمر دوامیده 14 ته فرزند کۉردی. «تذکرة الخاتون» اثریده یازیلیشیچه، ممتاز محل بېگیم دنیاده قالدیرگن فرزندلری سکیزته – تۉرت قیز، تورت اۉغیل بۉلیب، قالگن آلتی فرزندلری یاشلیگیده نابود بۉلگن. اونینگ اۉغیللری دارا شکوه (1616-1659)، شاه شجاع، (1617-1616)، اورنگزیب (11618- 1607)، مرادبخش (1621-1658)، قیزلری – جهان آرا بېگیم، انجمن آرا بېگیم، دهر ارا بېگیم و گیتی آرا بېگم دیر.
ملیکه ممتماز محل بېگیم شاه جهان حکمرانلیگی نینگ تۉرتینچی ییلی، یعنی 1631 ییل 17 ژوئن چهارشنبه کونی نوبتده‌گی سفر چاغیده، برهانپورده 14-نچی فرزندینی توغیش پیتیده 38 یاشیده وفات اېتدی. ممتاز محل بېگیم حیات بیلن وداعلشرکن، اېری نهایت، اونگه اتب، دنیاده تېنگی یۉق اولوغوار، حشمتلی مقبره بنیاد اېتدیریشنی التماس قیلدی. ممتاز محل بېگیم اۉلیم آلدیدن اۉز باله لری بیلن وداعلشرکن، شاه جهان نینگ احوالیدن خبردار بۉلیب، اونگه غمخوارلیک قیلیب توریشنی، کته قیزی – جهان آرا بېگیم ذمه سیگه یوکله دی. شاه جهان سویوکلیک رفیقه سی ممتاز محل بېگیم نینگ وصیتلریگه تۉله عمل قیله دی. ذاتن او کېینگی 36 ییللیک عمر دوامیده اویلنمه‌ی اۉتدی. مونس و وفادار رفیقه سی نینگ نامینی ابدی لشتیریش مقصدیده، اونینگ اتب آق یلتیراق آق مرمردن حشمتلی مقبره قوردیره دی. آگره شهریدگی اولکن مقبره نینگ قوریلیشی گه ییگیرمه مینگ متخصص استا وایشچی لرجلب، 18 ییلده قوریب بیتکزیلدی. بو اولوغوار عابده- «سېوگی وفا» قصری نینگ قوریلیشی گه 40 میلیون رپیه مبلغ صرفلنگن. مقبره قوریب بیتکزیلگچ، مرحومه ممتاز محل بېگیم نینگ خاکینی کۉچیریب کېلتیریب دفن اېتیشدی. اوشبو اولوغوار حشمتلی مقبره نی ممتاز محل بېگیم باشی گه کدیریلگن تاج رمزیده « تاج محل» دېب اته دیلر.
