اېسلتمە: بو مقاله «Tarix.Uz» سایتیده نشر اېتیلگن، مذکور مقاله اۉزبېک تی‌وی ژورنالیستی آرقه‌لی عرب الفباسیده اۉگیریلیب، بو یېرده سیزنینگ اختیارینگیزده قوییلدی.
تۉمریس
(میلاددن اول ۶ عصر)
توران خلقلری نینگ هخامنیشی لر باسقینی گه قرشی کوره شیگه رهبرلیک قیلگن جسور سرکرده. قدیمگی یونان تاریخچیسی گرادات نینگ «تاریخ» (میلاددن اول ۵ عصر) اثریده یازیلیشیچه، هخامنیشی لر دولتی اساسچیسی کوروش کبیر میلاددن اول ۵۳۰ ییلده توران گه باستیریب کیرگنیده، تۉمریس مساگېتلر قبیله سی نینگ ملیکه‌سی بۉلگن. مساگېتلر بو پیتده آمو دریا (اراکس) بۉیلری و قیزیل قومده یششگن. تۉمریس مساگېتلر پادشاه‌سی نینگ خاتینی بۉلیب، او اېری نینگ وفاتیدن سۉنگ دولتنی باشقرگن. ایراندن کېلگن باسقینچلر قۉشینی بیلن مساگېتلر اۉرتهسیده شدتلی جنگلر بۉلگن. دستلبکی جنگده تۉمریس نینگ اۉغلی سپرنگیز(سپرگنیس) باشچیلیگیدهگی مساگېتلر غالب چیققن. بیراق کېیینگی جنگده فارسلر حیله یۉلی بیلن سپرنگیز و ایریم مساگېتلرنی اسیر آلیشگنده، عار-ناموس گه چیده یالمگن سپرنگیز اۉزینی اۉلدیرگن.
تۉمریس اۉغلی نینگ هلاکتیدن اېسنکیرب قالمی، اۉز خلقی نینگ منفعتینی اۉیلب، کوروش‌دن مساگېتلر یوریتیدن چیقیب کېتیشنی سۉره‌یدی. بیراق فارسلر شاهی رد جوابینی بېرگچ، ایککی اۉرته ده ایاوسیز جنگ بۉلگن. گرادات مساگېتلر و فارسلر اۉرته سیده‌گی جنگ تفصیلات‌لرینی اۉز اثریده قوییده گیچه تصویرله‌یدی: «مېنینگ بیلیمشیمچه، بو جنگ بربرلر اۉرته سیده‌گی برچه جنگلردن هم دهشتلی بۉلگن. اول هر ایککی قۉیشینی بیر-بیرینی اوزاق مصافه دن توریب، کماندن اۉقه توتدیلر. کمان اۉقلر توگه گچ، اولر نیزه و قیلیچ بیلن کوروشدیلر . جنگ اوزاق وقت دوام اېتدی. کۉپ قان تۉکیلدی. نهایت، مساگېتلر غلبه قازاندیلر. فارس قۉشینلری نینگ اساسی قسمی، جمله دن کوروش کبیر هم جنگ میدانیده هلاک بۉلگن. او تۉلیق ۲۹ ییل شاه‌لیک قیلگن اېدی. کوروش کبیرنینگ جسدی تاپیلگچ، ملیکه (تۉمریس)نینگ بویوروغی بیلن اونینگ کېسیلگن باشی انسان قانی بیلن تۉلغزیلگن مېش گه سالینگن». تۉمریس نینگ جسارتی و حربی و سیاسی فعالیتی تۉغریسیده خلق داستانلری یره‌تیلدی، جنگنامه و روایتلر تۉقیلدی.
