اېسلتمە: بو مقاله لاتین اۉزبېکچه یازووی بیلن یازیلگن جلال¬یف¬نینگ «اۉزبېکستان شاعرلری» کتابی بیر بۉلیمی بۉلیب «Qomus INFO» سایتیده نشر اېتیلگن. مذکور مقاله‌نی اۉزبېک تی‌وی ژورنالیستی عرب الفباسیده اۉگیریب، بو یېرده سیزنینگ اختیارینگیزده قویدی.
زېب النسا بېگیم (۱۶۴۳ دهلی – ۱۷۲۱) شاعره، معرفتپرور، بابریلر سلاله‌سیدن اورنگزېب نینگ قیزی. آنهسی دلرسا بانو گلبدن بېگیمنینگ اولادلریدن. برېلی («تذکرة شاعراة اوردو» «اوردو شاعرلرنینگ تذکرهسی»)، شیېر خان لودی («میراة الخیال» «خیال آنهسی»)، حکیم خان تۉره («منتخب التواریخ») «تنلنگن تاریخلر»)، فضلی («مجموعه شاعران» «شاعرلر مجموعه‌سی»)، و ب. تاریخچی و تذکره نویس عالملر اثرلریده زېب النسا بېگیم حیاتی و ایجادی حقیده معلوماتلر اوچره‌یدی. آته‌سی اورنگزیب، قیزیده شعر و شاعرلیک میل سېزگچ، اوشه دورنینگ مشهور عالمی ملا محمد سید اشرف اصفهانینی اونگه معلم قیلیب تعیینله‌یدی. زېب النسا بېگیم بو عالم‌نینگ تربیهسیده زبردست شاعره، عالمه، سازنده و خطاط بۉلیب، وایه‌گه یېته‌دی. سۉنگره الهیاتگه عاید بیر اثر یازیب ، اونی شو استادگه بغیشله‌یدی. زېب النسا بېگیم اۉزبېک، فارس و عرب تیللری‌نینگ صرف و نحوی (مورفولوژي و سینتکس)ینی اۉزلشتیرگن. خسرو دهلوی، نوایی، بابر اثرلرینی سینچیکلب اۉرگنگن. هندوستان عالملری، شاعرلری و صنعت اهللریگه کۉپ غمخۉارلیک قیلیب، اۉز زمانیده علم و صنعتنینگ وراجلنتیریشگه زۉر تأثیر کۉرستگن. اوشه زمان‌نینگ کۉپ عالملری شخصاً زېب النسا بېگیمدن معاش آلر اېدیلر. شونینگ اوچون هم تاریخچیلر اونگه کج خبر بېریب، زېب النسا بېگیم آته‌سی حکمدارلیک بیلن قازانه‌آلمگن شهرتنی علم و آداب بیلن قازانگن دېب تأکیدله‌یدیلر.
شاعره ایجادی‌نینگ شکللنیشی و کمالگه یېتیشیده ادبی محیطنینگ تأثیری کوچلی بۉلگن. اکه‌سی اعظم شاه‌نینگ ادبیاتگه قیزیقیشی، اوییده بۉلیب توره‌دیگن مشاعره‌لر اونگه شعریتگه هوس اویغاته‌دی. یېتوک شاعر و عالملر بیلن تنیشه‌دی. اینقسه، زېب النسا بېگیمنینگ بېدل بیلن مشاعره‌لر قیلیشی ایککی بویوک تلنت مهنتیگه برحیاتلیک بغیشله‌یدی.
شاعره مرکب، ضدیتلی بیر دورده یشب، ایجاد اېته‌دی. ۱۹ یاشده کۉپ ایانچلی واقعه‌لرنینگ شاهدی بۉله‌دی. اورنگزیب سلطنت اوچون کورشده اکه‌سی داراشکوه، اوکه‌لری مرادبخش و شاه شجاعلرنی یېنگیب، تختنی اېگلله‌یدی (۱۶۵۸)، کسلمند آته‌سی شاه جهاننی ۱۶ ییل اوی قماغیده اسره‌یدی. اۉز اۉغلی اکبرنی تخت اوچون کوره‌شده عیبله‌یدی. قیزی، زېب النسا بېگیمنی هم بو ایشده همفکر حسابلب، دهلیده‌گی سلیمگرهی قۉرغانیدن چیقرمیدی. مملکتده‌گی ناتینچ حیات، سلطنت اوچون کوره‌شنی اوج آلیشی شاعره دنیا قره‌شینی توبدن اۉزگرتیردی. زېب النسا بېگیم ایجادیده اجتماعی-فلسفی فکرلر چوقورراق ایلدیز آته باشلیدی. دستلبکی شعریتیده طبیعت تصویری آرقه‌لی انساننینگ آرزومندلرینی، عدالت و حقیقتنی کویله‌یدی. راستلیکنی، حقانیلیک نی ترغیب قیلهدی، الدمچی، فریبکارلردن، نفرتلنه‌دی («اگر جنتنی وعده قیلسه‌لر-ده، او آدم اۉزیگه الدنمه…»). زېب النسا بېگیم ایجادی‌نینگ بعضی تامانلری بېدل فلسفه‌سیگه هماهنگ. شاعره انساننینگ گۉزه‌للیگی کېلتیرگن فایده‌لی مهنتیده، قدر و قیمتی اونینگ مقصدیده دېب بیله‌دی.
زېب النسا بېگیمنینگ اساسی مشغولاتی شعریت، موسیقه و علم بۉلگن. او بوتون حضور حلاوتینی، تقدیر و بختنی، کیشیلر آرزو قیلگن جنتنی هم کتاب و علمده، دېب بیلگن. لیریک شعرلر بیلن بیرگه آداب و اخلاققه عاید «زېب التفاسیر» («گۉزه‌ل تفسیرلر»)، «زېب النشاط» («نشه‌لر زینتی») و تصوف فلسفه‌سیگه دایر «مونس الارواح» («روحلرنینگ صادق دۉستی») کبی رساله‌لر هم یازگن. شعرلری اجدادلری‌نینگ یورتی مرکزی آسیاده، هندوستانده، افغانستانده، ایران، پاکستان و باشقه شرق مملکتلریده کېنگ ترقلگن. غزللری اۉزبېک خلقی نینگ سېویملی قۉشیقلریگه ایلنگن. حاذق، خرامی، نادر، صابر عبدالله و باشقه‌لر زېب النسا بېگیم غزللری گه مخمسلر باغله‌گنلر.
شاعرنینگ شعری مېراثی بیزگچه تۉلیق یېتیب کېلمگن. ۸۰۰۰ مصرع‌لی بیر دېوانی (غزللری)، ۷قصیده‌سی، ۵ ترجیع‌بندی و بیر مخمسی‌گینه سقلنیب قالگن. بعضی منبعلرده شاعرنینگ «مخفی» تخلصی بیلن ایجاد قیلگنی ایتیله‌دی. ۱۹ -عصرنینگ ایککینچی یریمی ۲۰ -عصر باشلریده کۉچیریلگن «دېوان مخفی» زېب النسا بېگیمگه نسبت بېریله‌دی. زېب النسا بېگیم اثرلری قۉلیازمه‌سی دنیاده‌گی کۉپگینه کتابخانه‌لرده، جمله‌دن، اۉزبېکستان و شرق‌شناسلیک کتابخانه‌سیده سقلنه‌دی. زېب النسا بېگیم دهلیده‌گی «زرزری» قبرستانیگه نظام الدین اولیا، امیر خسرو دهلوی یانیده دفن اېتیگلن.
