سۉزباشی
ادبی و هنری اینتیلیشلر اوزلوک‌سیز بۉلیب قالگنیده، بو ایش‌نینگ آرقه‌سیده شبهه‌سیز که بیر دنیا معنی و بیر عالم توشونچه یاتگن بۉله‌دی. اۉشه معنی‌لی دنیا کۉزی بیلن جامعه گه قره‌گن شخصلر، اینجولر توبیدن سیپقیرگن ارزشلی قره‌شلری، اوزون ییللر چېککن محنتلری نتیجه‌سیده اۉزلریگه اۉزلشتیرگن هنر، صنعت و ادب باغیدن تره‌لگن هیدلی معنی‌سینی گلدسته قیلیب رۉیابگه چیقاره‌دیلر و اثرلرینی خلق خدمتی‌گه سونه‌دیلر. شونده دیر که کۉزلرگه کۉرینمه‌ی، ایچدن ایچنی یېگن، عادی خلق آره‌سیده اۉره‌لیب یورگن دردلر، کیشی‌لرنینگ آلین تېریگه تۉله محنتلر، یشاوچیلرنینگ یېچیلمه‌ی قالگن معمالری، اجتماعی- اخلاقی، دینی و دنیاوی موضوعلر، عادی یشاوچیلردن فرقلی بۉلیب یشه‌شنی تنله‌گن اۉشه هنر، صنعت و ادب اهلی‌نینگ کۉزگوسیده عکس اېته‌دی، معنی اسبابلری بیلن صیقل بېریله‌دی و ایپلب آلینگن بیلینجی آرقه‌لی منگولشتیریله‌دی. اطراف محیط‌ده‌گی عادی انسانلر کۉرالمه‌گن تورلی پدیده‌لرنی کۉرگن هنر، ادب و صنعت صاحبی بۉلمیش کیمسه‌لر، حاللرنینگ شکلینی ماهرلیک بیلن ایشلب، معنی‌گه بای اثر قیلیب، ینه خلق‌نینگ اۉزیگه قیتره‌دیلر. بوتون اینجولرنی اېته‌گیگه تاشیه‌دیگن کیشی، بیر هنرمند ویا صنعتچی‌دن یوقاری راق مرتبه و منزلتنی اۉزیگه اېگلله‌یدی. یاشلیگی و عمری‌نینگ دِیَرلی قسمی و آلتین چاغلرینی هنر، صنعت و مدنیت یۉلیده صرفله‌گن کیشی‌لر دایما خلق‌نینگ کۉزقره‌چیغی بۉلیب یشه‌یبېره‌دی. شونینگ اوچون هم هر دورنینگ اۉزیگه خاص هنرمندی، صنعتچیسی و ادیبی بۉلیشی شرط دیر. هر دورنینگ مشقتلریگه قرشی کوره‌شیش کوچیگه اېگه، زمانی‌نینگ انسانلری توشونچه‌سیگه ماس اثرلر یره‌ته‌دیگن کیشی‌لر چیقیب، ادبیات، هنر، صنعت‌نینگ پارلاق سیمالری بۉله‌دیلر و بو صنعت‌نینگ کۉرکم دنیاسی‌ده‌گی تاجداری بۉلیشنی حق اېته‌دیلر.
یوقاریده‌گی اوصاف و مقتاولرگه سزاوار کیشی‌لردن بیرته‌سی چاغداشیمیز، یاش تشبثلی، مدنی فعال، چېبر نقاش و زبردست خطاط بۉلمیش تاج محمد اېل‌سېور دیر. اېل‌سېور، چاغیمیزنینگ کمال‌الدین بهزادی، شفقت‌سیز کونلریمیزنینگ بابا رحیم مشربی، عدالت‌سیزلیکلرنینگ غلام محمد میمنگی‌سی و اویغارلیگیمیزنینگ بایسنقر میرزاسی دیر.
شعریت‌ده‌گی اېل‌سېور
افغانستان تورکلری دنیا تورکلریدن الفبا و تېریملر قۉللنیش نقطۀ نظریدن ایری قالگنی اوچون و خلقیمیزنینگ اقتصادی کوچی یېترلی بۉلمه‌گنی سببلی دنیا ادبیاتیدن اوزاقده قالگن بیر ملت بۉلیب قالگنلر. اۉزبېکستان، تورکیه، آذربایجان، تورکمنستان، قزاقستان و قیرغیزستان کبی تورکی دولتلرنینگ ادبیاتیدن اوزاقده قالیب بارماقده بۉلگن افغانستان تورکلری، اوزون ییللردیر اۉزلریدن چیققن نادر ادیبلر و هنر و صنعت صاحبلری تشبثی آرقه‌لی هنوز هم یشب کېلماقده دیرلر. هر دوره‌ده تیل اربابلری توغیلیب، صنعت و هنر یۉلی بیلن خلققه خدمت قیلماقده‌لر. سۉنگی ییگیرمه ییلده قۉلیگه قلم آلیب، تیلی و تاریخی اوچون توشونگنلردن بیری بۉلمیش اېل‌سېور، یاشلر ارا اېنگ کۉپ ایچ کۉیدیرگنلر قطاریده توره‌دی.
او زمانیمیزنینگ شفقت‌سیز جورلرینی کۉرگن چاغی شعر یازماقچی بۉلگنیده، اېل دردی و ماحولیده‌گی حقیقتلرنی تیلگه آلگونچه مشربانه صحنه آله‌دی و اونده‌گی شعرنینگ الهام پریلری رام بۉلیب خدمتیده توره‌دی. ادبیات دېنگیزیده‌گی واژه‌لر اېسه، بلقاب اوریب اونینگ قلم قیرغاغلریده تۉلقینلنه‌ویره‌دیلر. شعر یازگونچه او، عایله‌وی و شخصی دردلرینی، اېل ایچیده کیم بۉلگن دغدغه‌لرینی اونوتیب، کیمسه‌سیز معصوم باله‌دېک ایچیدن ییغله‌یدی و اجتماعی، اخلاقی، دینی… اۉیلاو اۉقی بۉلیب کۉچه‌دی، کۉزله‌گن معنوی عالمی‌گه اېسکی دلدل آتی بیلن اېمس، بوگونکی ایشلب چیقاریلگن فوزه‌لرگه مینیب کېتگندېک خیال قناتلری بیلن اوچه‌دی و یولدوزلرگه قره‌ی باره‌ویره‌دی. هوا و هوسینی کۉزله‌گن یۉلیده‌گی غایه‌سی خدمتیده قۉیه‌دی و قلم تېبره‌تگونچه بوتون ایچکی و معنوی حادثه‌لرنی بدیعی شکل بېریشده اۉز مهارتینی استالرچه قۉلّه‌یدی.
اونینگ یازگن شعرلری بوگونگچه بیر قولتوم سوو، اېل سایتیگه کېلگن ایمیللر آتیده ایکی ایری شعری تۉپلم بۉلیب چیققن بۉلسه-ده، قلمیگه منسوب کۉپلب شعرلری هنوز چاپ یوزینی کۉرالمه‌گن. اېل‌سېور شعر تورکوملری‌نینگ کۉپینچه بۉلیملریده اۉز بیچیمینی سینه‌گن و ایریم تورکوملرده شعر یازیب، ادب شیدالریگه سونگنی یقال کۉرینه‌دی. اېل‌سېورنینگ انسانی عواطفی یوکسک بۉلگنی اوچون وطنیده یوز بېریب کېله‌دیگن حادثه‌لردن تاثیرله‌نیب کۉپلب شعر و حکایه‌لر یازگن. اونینگ شعرلری بیر گینه لېریک، غنایی بۉلیب قالمه‌گن؛ بلکه حماسی و مرثیه‌وی شعرلر هم یره‌تگن دیر. بدیعی اثرلر یره‌تگن اېل‌سېور هر بیر وطنداشیمیزگه اۉخشب، اقتصادی تنقیصلیگی سبب، اثرلرینی چاپ بۉلیشی اوچون مالیوی امکان یره‌تالمه‌گن و اقتصادی امکانی بۉلگنلرنینگ اېسه، ادبیات و صنعت عالمیدن بېگانه یشه‌گنلری اوچون اېل‌سېور اثرلریگه یانده‌شمه‌گنلر. بوتون ادیبلریمیزنینگ حیاتلری دوریده اثرلری باسیم یوزینی کۉرمه‌گنی کبی اېل‌سېورنینگ هم کۉپینچه اثرلری هنوز باسیم یوزینی کۉرمه‌ی بارماقده.
خط‌ده‌گی اېل‌سېور
خط بۉییچه اېل‌سېورنی بایسنقر(بای سونقور) میرزاگه اۉخشه‌تیش‌نینگ بو قلم تحلیلیگه کۉره، اونینگ حیات مجادله‌سی جوده چلکش و تاولملی بۉلگنی، اقتصادی قیینچیلیکلر بیلن عایله‌سیگه یېتیشتیرالمه‌گن امکانینی ییریب-قیره‌دی و قلم – قاغازگه خرچله‌یدی و کېچه – کوندوزینی خط اۉرگنیش اوچون صرفله‌یدی. امیرتېمور نبیره‌سی و شاهرخ میرزا بیلن گوهرشاد بېگیم‌نینگ اۉغلی بۉلیش بایسنقر میرزا کیچیک یاشده عالمدن اۉتگن بۉلسه-ده، اۉزینی خط اُسلوبیده بویوک بیر دهاگه ایلنتیرگن و اۉزیدن اونوتیلمس ایزلر قۉییب کېتگنی و شهزاده بۉله‌توریب تورلی مشقتلرنی قبول قیلگنی اوچون اېل‌سېورنی زمانیمیز بایسنقری دېب خطاب قیلیش اۉرینلی کېله‌دی. او تېموری شهزاده اېدی، بو اۉزبېک‌نینگ اېنگ قشّاق کېسیمیدن باش کۉتارگن بیر هنر، صنعت و ادب اربابی دیر. خط بۉییچه، اېل‌سېور جوده فداکارلیک قیلیب کېلماقده. شونینگدېک، خط یازیش وقتی و حسن خط بۉییچه ایشلب تورگن پیتی، اونینگ ایری بیر دنیا قمره‌‌یدی و قمراویده قالگن دنیاسیگه غرق بۉلگن اېل‌سېور اۉزیدن ینگی بیر اثر یره‌تیب بۉلگونچه، مست، جۉشقین، ولوله ایچیدن چیقالمه‌یدی. شعر یازیب تورگن پیتی خیال عالمی‌گه غرق بۉلگنی کبی خط گۉزه‌للیکلرینی توشونیب، خط‌نینگ هر بیر تاله‌سیگه صمیمی و معصومانه آنلرینی بغش اېتیب باره‌ویره‌دی. ایشگه بېریلیب کېتگن پیتی، اېل‌سېورنی بیر لشکر باشی ویا قوشون ایلغاری کبی قۉرقووسیز سوزیب کېتگنینی انیق سېزاله‌سیز. او، ایشگه قۉییلگن پیتی، باشقه گپلرنی یاقتیرمه‌ی قاله‌دی و حتی ساعتلرچه آچ-سووسیز اورونیب، کۉزله‌گن غایه‌سیگه یېتگونچه ایشلب اۉلتیره‌دی. خیالیگه کۉچگن بیر اثری اوچون کېچه‌لر اۉتیب تانگ آتگنینی سېزالمه‌ی قاله‌دی دېسم هم مبالغه بۉلمه‌یدی.
رسم‌ده‌گی اېل‌سېور
اېل‌سېور هم شعرنی، هم خطنی، هم رسام‌لیکنی اېنگ ایچدن سېویب یازه‌دی و چیزه‌دی. شونده دیر که کۉپ ییللر خطاط‌لیک و رسام‌لیک استالری آلدیده تیز چۉککن بیر قنچه انسانلرگه کۉره، اېل‌سېورنینگ ایشلری پیشیق و کۉرکملی چیقه‌دی. هنریگه، صنعتیگه و ادبیاتیگه صمیمی قره‌گن بو یاش ایجادکاریمیز، اۉن قۉلی هنر بۉلسه-ده، افغانستان کبی بیر اۉلکه‌ده توغیلیب، اۉنیب – اۉسگنی اوچون اقتصاد جهتدن یوزی کۉلمه‌ی، اثرلرینی خریداری یۉق‌لیگی ینه هم اونی ساووتمه‌ی تورگنی ایلگینچ دیر. اېل‌سېور بیلن 1386 لرده آتده تانیشگن بۉلسم-ده، انچه اۉتمه‌ی یقیندن تانیشماق فرصتی یره‌تیلدی. او، اۉزبېک تیلی و ادبیاتینی بیتتیرگچ، مزارشریف‌ده مولانا عنبر فرهنگی بنیادی‌نینگ عنبر آیلیگی نامیده‌گی نشریه‌سی مسٶول مدیری بۉلیب ایشگه باشله‌دی. اېل‌سېور اجتماع و انسانلر آلدیده نېچه قِرّه‌لی شخص صفتیده تانیلگنی، اونینگ مغرورلنتیره‌دیگن بیر گپ بۉلمه‌گن، عکسینچه او اۉزینی هر بیر قیرّه‌سی اوچون مسول حس اېته‌دی. اۉزینی مسول حس اېتگونچه ملنگلشیب باره‌ویره‌دی.
رسم چیزگینچه اېسه، اېل‌سېورنی یالغیز اۉلتیرگن دېب اۉیله‌منگ. اونینگ قۉلیده بیر قلم و اۉنگیده بیر قاغاز بۉلگنی، یالغیزلیگینی کۉرستمه‌یدی. اېل‌سېور بیر لشکر بیلن یۉلگه چیققن قۉرباشی ویا کتته امکاناتگه اېگه بیر دها کبی دیر. بو خصوصده‌گی گپلریم اغراق اېمس؛ خوددی حقیقت‌نینگ اۉزی دیر. بوندن چمه‌سی اۉن ییل آلدین کمینه کابلده ایشلب یورگن وقتلرده او فاریابدن کابلگه مهمان بۉلیب کېلگن اېدی. اېرته‌لب ایشگه کېتگونچه، اۉزیم بیلن ایش یېریمگه آلیب بارگن اېل‌سېورگه یانیمگه بیر اۉریندیق قۉییب، مېن ایش قیلگونچه سیقیلمه‌نگ دېب، ایش جریانیده اېل‌سېور بیلن گپیریب اۉلتیریشینی ایسته‌دیم. ایشنی باشلر- باشله‌مس، اېل‌سېور و اۉزیم‌گه ایکی پیاله چای کېلتیردیم و شو بیلن مېن ایشگه کیریب کېتگچ، کمینه‌نینگ بیر عکسینی تیلفونی‌نینگ یوزیگه کېلتیریب، خودکار قلم بیلن چیزیب تورگنینی کۉردیم. هنوز اۉلمه‌گنمن، رسمیمنی چیزیب یمان نیت قیلماقچی بۉلدینگیزمی دېب هزیل قیلسم هم ایشیدن قۉل تارتمه‌گن اېل‌سېور، دقیقه‌لر ایچیده تیلفونیدن آچیب قۉیگن رسمنی بیر A4 قاغازده یوزده تۉقسان اۉخشاتیب چیزگنینی کۉریب، اونده‌گی استعدادنی قنچه یوکسک بۉلگنیگه تن بېردیم و چمه‌سی بیر کونده بۉله‌دیگن هنری بیر تابلونی دقیقه‌لر ایچیده بیتتیرگن اېل‌سېورنینگ ایچیده بیر لشکر صف توتیب تورگندېک حس اېتدیم.
رسام‌لیک صنعتینی کۉپ سینیقلیک بیلن اۉزلشتیرگن اېل‌سېور بوندن چمه‌سی آلتی عصر آلدین تېموریلر دوری سلطان حسین بایقرا سلطنتی و امیر علیشیر نوایی زمانیده رسام‌لیک صنعتی‌نینگ اېنگ بویوک استادی بۉلمیش شرق مدنیتی‌نینگ اویغانیش دوری‌نینگ کورگه‌لریدن بیری کمال‌الدین بهزاد و 20- عصرنینگ تانیقلی مشروطه‌چیلریدن بیری، خطاط، رسام و ادیب پروفیسور غلام محمد میمنگی‌گه اۉخشه‌تیش ممکن بۉله‌دی. بو ایکّی دها، اۉز دوریده بوتون معمالر و قیینچیلیکلرگه قرشی باش اېگمسدن صنعت رونقی اوچون حیات بۉییچه تلاش قیلگنلر.
سیاست و اجتماع‌ده‌گی اېل‌سېور
اېل‌سېور افغانستان تورکلری مدني و ادبي محیطیده یاشلر قطاریده یوکسک اۉرینده توره‌دی. لېکن اقتصادي ضعیف بۉلگنی اوچون اۉزیگه اجتماعي و سیاسي اۉرین اېگللش تۉغریسیده بیلیم و صنعتیگه کۉره، هنوز اۉرینینی تاپالمه‌گن. کمینه‌نینگ تخمینیگه کۉره، اجتماع و سیاست هر ایکیسی هم مادی امکانلر بیلن یقین علاقه‌ده بۉلگنی اوچون اېل‌سېورنی قبول قیلالمه‌گن بیر وضعیت گپ‌نینگ یریم جانی بۉلسه، اېل‌سېورنینگ صاف کۉنگیللی، چورتگوی، حاضرجواب و سیاستچیلرگه باش اېگمه‌گنی سبب، اجتماع و سیاست عرصه‌سیده کېین‌ده قالیشی ممکن. اېل‌سېور سیاستچیلر بیلن هېچ بیر زمان چاپلوسلیک ویا مقتاو یۉلی‌دن یقین بۉلمه‌دی. کۉپلب اقتصادی و اجتماعی امکانی بۉلمه‌گنلرنینگ سیاستگه کیریش یگانه یۉلی، یوقاریده ایتیلگن انه‌شو چاپلوسلیک و مقتاو یۉلی‌دن باشقه امکان یۉق دېب بیله‌من. افغانستان‌دېک بیر اۉلکه‌ده سیاستگه کیریش‌نینگ یگانه یۉلی مقتاو و چاپلوسلیک دیر. اوندن تشقری قنچه هم استعداد و هنرگه صاحب بۉلینگ سیاست بازاریده بهانگیز بیر تنگه دیر.
اداغ و اۉرتاقلر اۉرته‌سیده‌گی اېل‌سېور
اېل‌سېورنینگ طبیعتی جوده خاص دیر. اونینگ طبیعتی ییل‌نینگ تورت فصلی‌گه اۉخشمه‌یدی. او ایشده بۉلگن وقتی قَینَب تورگن ویا لمبه اوریب تورگن آلاوگه اۉخشه‌یدی. نېچه قیرّه‌لی بۉلگنی اوچون اېل‌سېورنی هر دقیقه الهام پریلری باشی اوستیده اوچیب توره‌دی. هېچ زمانی بېللی بۉلمه‌گن اېل‌سېور، بیر ساعت ایچیده شعر هم یازه‌ویره‌دی، خط هم مشق اېتیب توره‌دی، رسم هم چیزیب اۉلتیره‌دی. اونینگ تۉگره‌گیده بۉلگن دفتر، قاغاذ، بۉیاق و قلم‌لرنی تېبره‌تگن باشیدن اۉتیشی کېره‌ک دېسم شبهه‌لنمنگ. گاهیده ایشی یخشی کېتیب تورگن بۉلسه، یوقاریده ایتیلگن گپلریمنی برچه‌سینی یالغانگه چیقاریش ظرفیتنی هم اېل‌سېورده کۉراله‌سیز. یعنی، ایش قیلیب تورگن پیتی، سیز بیلن هزیل – مطایبه، کولگو – اۉیین هم قیلیب اۉلتیره‌دی. بولردن تشقری، ایش مسأله‌سی بۉلمه‌گن وقتلرده اېل‌سېور هر بیر دۉستی‌نینگ آغزیده‌گی نُقلی بۉلیب، اۉرتاقلری اۉرته‌مینی صمیمی فضالرگه بای قیلیب، اېنگ یخشی اېشیتووچی، اېنگ کۉپ مزاح کۉتارگن و اېنگ ایچدن کولیب اۉلتیرگن کیشی دیر. شونچه یوره‌گی تینیق که، سیز بیلن بیر صمیمی بۉلسه، مینگ مرته هم یوره‌گینی سیندیرسنگیز، سیزدن رنجیمه‌یدی. لېکن هنوز صمیمی بۉلگن بۉلمسه‌نگیز کیم هم بۉلسنگیز، اینجیب سیزنی ترک اېتیشی ممکن.
اۉرتاق اېل‌سېور اوچون قنچه یازسم، او کیشی بیلن بۉلگن وقتلریمیزده‌گی خاطره‌لر ادا بۉلمس و یازیش بیلن توگه‌مس اېسده‌لیکلریمیز جوده کۉپ دیر. عزیز اۉقووچیلرگه باش آغریق بېرمه‌ی دیگن قۉرقو بیلن سېویملی شاعر، قدرلی خطاط، چېبر رسام، ژورنالیست و مدنی فعال دۉستیم اېل‌سېور جنابلریگه ساغلیققه تۉله حیات، منگو ایجادلر، بردم‌لیک و بې‌غم‌لیک تیله‌گن حالده، یازوونی شو یېرده اۉز نهایه‌سیگه ېیتکزیش نیتیده‌من.
حرمت بیلن
هاشم همدم – انقره- تورکیه
