اېسلتمه: بو مقاله‌ده کېریتیلگن موضوعلر یازووچی نینگ فکری و اۉزبېک تی‌وی پالیسی‌سی اونگه علاقه‌سی یۉق دیر.
طالبان حرکتی‌نینگ افغانستان‌ده قیته‌دن حاکمیت تېپه‌سیگه کېلگنیگه راپه راسه تۉرت ییل تۉلدی. بوندن تۉرت ییل اول طالبان جنگریلری اۉن بېشینچی آگست پایتخت کابل‌نی تصروف قیلیش بیلن دنیا جماعه‌چبلیگی‌نینگ کېنگ کۉلملی مالی و معنوی یاردمی اساسیده سۉنگی ییگیرمه ییل ایچیده قوریلگن حکومتنی آغدریب تشله‌دی. سابق جمهور رییس اشرف غنی مملکتنی ترک قیلیب قاچیشی بیلن ییگرمه ییل جریانیده قۉلگه کیریتیلگن بوتون یوتوقلر هېچ بۉلدی.
بوندن چمه‌سی اۉتیز ییل اول مملکت‌نینگ جنوبی ولایتی بۉلمیش قندهار ولایتیده شکللنگن طالبان حرکتی افغانستان‌ده امریکا قۉشمه ایالتلرینی شکست بېریب بو مملکتنی غرب قۉلیدن آزاد قیلدېک دېگن ادعالرنی بار-بار تیلگه آلیب کېلگن. لېکن، ساحه‌نینگ حربی و سیاسی متخصصلری، افغانستان ینه بیر بار جنگری طالبان قۉلیگه اۉتیشی‌نینگ فقط گینه امریکا بو مملکتنی ترک قیلیب چیقیشی اېمس، باشقه اۉنلب عامل سبب بۉلگنینی اظهار قیلیب کېلگنلر.
طالبلر کونیکېچه افغانستان بۉیلب 24 – اسدنی مستقللیک، اېرکین‌لیک، آزادلیک و امریکانی شکست بېرگن کون اوله‌راق تورلی بیره‌ملرنی نشانلش بیلن 34 ولایت‌ده تجلیل قیلدی. اجتماعی ترماقلرده نشر بۉلگن تصویرلرگه کۉره، بو گون فاریاب ولایتی مرکزی میمنه شهریده هم آدملرنینگ کۉپ قتنیشی بیلن نشانلنگن.
فاریاب مملکت‌نینگ شمال غربیده جایلشگن مهم و استراتیژیک ولایتلردن حسابلنه‌دی. بو ولایت افغانستان تاریخیده مهم سیاسی اۉزگریشلرنینگ گواهی بۉلگن. شونینگ اوچون هم طالبان حرکتی شمال و شمال شرق ولایتلریده باشقه ولایتلردن کۉره سیاسی نطقه نظردن فاریاب‌گه باشقچه قره‌یدی.
طالبان افغانستان اوستیدن اۉز حاکمیتینی قیته اۉرنه‌تیشی‌نینگ بیرینچی کونلری سابق حکومت‌نینگ بوتون رسمیلری اوچون عمومی عفو اعلان قیلدی. گروه‌نینگ تعبیریچه هبت‌الله آخندزاده آرقلی اعلان قیلینگن عمومی عفو مملکت ایچکری همده تشقریسیده‌گی سابق حکومت برچه رسمیلری کېچیریلگن گویا.
افغانستان سابق حکومتی‌نینگ چېت اېلده‌گی سیاسی، حربی و امنیتی مامورلری مملکت‌گه قیلیب کېلیشی اوچون طالبان گروهی شخصیتلرنی اولکه‌گه قیتیشی و علاقه کمیسیونی قوردی. مذکور کمیسیونگه ایشانگن چېت اېلده‌گی بیر قنچه سابق رسمیلر بو کمیسیون آرقلی مملکت‌گه قیتب کېلدیلر. قیتیب کېلگنلرنینگ ایریملری تورلی بهانه‌لر بیلن ینه – ده طالبان‌نینگ بعضی جنگریلر تامانیدن ایریم ولایت، اولسواللیک و قیشلاقلرده آتیب اۉلدیریلگنلری بار-بار عاموی اخبارات واسطه‌لری آرقلی نشر قیلیندی.
شو کمیسیون‌نینگ بېرگن اعلامیه‌سیگه ایشانیب فاریابلیک بیر قنچه سابق مسووللر جمله‌دن ولایت کینگشی‌نینگ سابق اعضالری ایران کبی اولکه‌لردن افغانستان‌گه قیتیب کېلدیلر. عادیگینه حربی عسکردن آلیب حکومت‌نینگ تورلی لوازمیده ایشله‌گن شخصلر اۉز آنه یورتلریگه قیتیب کېلیش بیلن تورلی پروپاگندلرنینگ قربانی بۉلدیلر.
اولکه‌گه قیتیب کېلگن عادیگینه عسکرلردن بیر قنچه‌سی اولسواللیکلر همده قیشلاقلریده نا معلوم قوراللی شخصلر تامانیدن آتیب اۉلدیریلدیلر. سۉنگی ایکّی آی ایچیده فاریاب ولایتیده، سابق ولایت کېنگشی اعضالری طالبان اعضالری دېب ادعا قیلینگن قوراللی شخصلر تامانیدن آتیب اۉلدیریلیشی همده عادی آدملرنینگ تورلی بهانه‌لر جمله‌دن سیزلرنینگ اویلرینگیزده قورال اسلحه‌لرینگیز بار دېب قماققه تشلب جزاله‌نیشلری یوقاریده‌گی ادعامیزنینگ یقال مثالی سنه‌له‌دی.
فاریاب ولایتی سابق ولایت کېنگش اعضاسی همده ولایت المار تومنی‌نینگ سابق اولسوالی محمدصالح صالح یکشنبه‌دن دوشنبه‌گه اۉتر کېچه‌سی جوزا آیی‌نینگ 25-سیده میمنه و المار اولسواللیگی آره‌لیغیده جایلیشگن عمومی قتناو یۉلده نا تنیش قوراللی کیشیلر آرقلی آتیب اۉلدیریلدی. او، مملکت طالبان حاکمیتیگه اۉتگندن سۉنگ اولکه‌نی ترک اېتمه شخصی ایشلر بیلن شغلله‌نیب کېلگن اېدی.
عین حالده، سابق ولایت کینگشی‌نینگ اعضالریدن بۉلمیش محب‌الله میرزادهم جاری ییل سرطان آیی‌نینگ 27-سیده نا معلوم قوراللی شخصلر آرقلی نشانگه آلینگن اېدی. عمومی قتناو یۉلده هجوم آستیگه آلینگن میرزاد حادثه‌ده آغیر یره‌لندی و نهایت نیچه کوندن سۉنگ شفاخانه‌دن حیاتدن کۉز یومدی. فاریاب ولایتی کوهستانات اولسواللیگی‌نینگ اصلی یشاووچیسی بۉلمیش میرزاد جنابلری مارشال عبدالرشید دوستم‌گه یقین حربی قوماندانلردن بۉلگن اېدی.
شونینگدېک بوندن اوچ هفته آلدین جوزجان مرکزی شبرغان شهریده سابق حربیلردن بیری، دستلب نېچه کون درک‌سیز یوقالیب سۉنگ جسدی تاپیلدی. بو سابق حربیلر طالبلرگه علاقه‌لی قوراللی جنگریلر تامانیدن آتیب اولدیریلگنی ایتیله‌دی. یوقاریده اېسله‌تیلگن اوچ مورد اۉنلب حادثه‌نینگ مثالی اوله‌راق بو ییرده قید اېتیلدی.
فاریاب ولایتیده طالبان نینگ محلی مسووللری سابق رسمیلردن آلیب عادی ایش بیلن شغلله‌نیب کېلگن آدملرنی هم تورلی بهانه و بهتان بیلن قماققه تشلب اولرنی روحی، فزیکی و جسمی قیناق آستیگه آله‌دی. سۉنگی بیر نېچه کون ایچیده تورلی خبرلرده نېچه گروه آدملر گویا اویلریده قورال اسلحه لری بارلیگی عیبلاوی بیلن ولایت استخابارات اداره‌سی آرقلی قۉلگه آلینیب حبسگه تشلنگنلر. بولرنینگ کۉپینچه‌سی نېچه کون آغیر قیناققه آلینیب مجبوری اعترفگه کونه‌دیلر. طالبان عادی اهالینی تورلی بهانه‌لر بیلن قماققه تشلب ایکّی مقصدگه اېریشگن بۉله‌دی، بیری آدملرنی سیاسی باسیم آستیگه آلیب کوچ‌سیز اېته‌دی و ایکّینچیدن اېسه قورال اسلحه‌نی بهانه توزه‌تیب آغیر اقتصادی وضعیتدن آدملردن کتّه مبلغ اۉندیره‌دی.
سابق حکومت رسمیلری و حربیلرگه قرشی بونده‌ی هجوملر تۉرت ییل جریانیده مملکت شمال و شمال شرق ولایتلریده بار-بار کوزه‌تیلگن. لېکن، بونینگ میزانی اېسه حاضر تورکیه‌ده استقامت قیله‌دېگن مارشال عبدالرشید دوستم‌نینگ قربان هییتی بیره‌می نمازینی اۉقیگندن سۉنگ قیلنگن نطق سۉزلریدن کېین کۉپه‌یگنی کۉرینیب تورگن گپ.
مارشال دوستم بو صحبتلریده ېینه بیر بار طالبلرنی آغیر گپلربیلن تهدید قیلدی. او، اۉزی‌نینگ صحبتلری بیر قسمیده دشت لیلی حادثه‌سی بو مرته سالنگ‌ده تکرار بۉله‌دی دېب ایتدی. دشت لیلی حادثه‌سی طالبان اوچون قیزیل چیزیغ سنه‌له‌دی، چونکه طالبلرنینگ بیرینچی دور افغانستاننی آلگنده دشت لیلی‌‌ده مینگلب جنگریلر اۉلدیریلگنی ادعا اېتیله‌دی.
شونینگ اوچون هم طالبلر دوستم‌نینگ بو قبیل سۉزلریدن سۉنگ شمال و شمال شرق ولایتلرده نفوذلی همده سابق حکومت‌نینگ رسمیلرینی تورلی بهانه‌لر بیلن اۉرته‌دن کۉتریشگه حرکت قیلدی. بو حرکت عاقبتیده یوقاری اېسله‌تیلگن شخصیتلر و باشقه بیر قنچه آدملر نا معلوم شخصلر تامانیدن آتیب اۉلدیریلدیلر. مارشال دوستم‌نینگ حق و ناحق تیلگه آلگن سۉزلری‌نینگ تاوانینی هر دایم عادی خلق تۉلب کېلگن. ایشانچ بیلن ایته‌من که جنرال دوستم منه شو یوقاریده ایتیلگن گپلرنی تیلگه آلمسه اېدی، محمدصالح صالح و محب‌الله میرزاد کبی آدملر طالبلرگه وفادار جنگریلر تامانیدن آتیب اۉلدیریلمسدی.
بوندن نېچه کون آلدین محلی رسانه‌لرنینگ بېرگن گزارشلریده منشی محمدصالح صالح و محب‌الله میرزادنینگ اۉلدیرگن آدم فاریاب ولایتی مرکزی ممینه شهری امنیتی حوزه‌لر آمرلریدن بیری بۉلگنی معلوم قیلیندی. بو شونی انگلته‌دیکه سابق حکومت بلند مرتبه‌لی رسمیلری‌نینگ هېچ بیری هم عادی کیشیلر تامانیدن اېمس، بلکه منه شو گروه‌نینگ قوراللی شخصلری طرفیدن آتیب اۉلدیریله‌دیلر.
هر حالده، چېت اېلده یشاووچی هر بیر رهبر و منصبدار ېینه بیر بار عامه خلق آلدیده اۉزینی مطرح قیلیب تیللرگه داستان قیلیش اوچون افغانستان‌ده ظلم، عدالت‌سیزلیک، اقتصادی قییننچیلیک، اجتماعی و اۉنلب معما بیلن یوزمه – یوز بۉلیب تورگن خلق‌نی اۉزلری‌نینگ مسوولیت‌سیز و سیاسی سۉزلری قربانی قیلمسلیگی التماس قیلینه‌دی. خارج‌ده معیشت‌ده یشب مملکت ایچیده‌گی آدملرنینگ یره‌سیگه مرحم بۉلمه آلمه‌گن سیاسی رهبرلر، عادی آدملرنینگ یره‌سیگه توز سېپمسلیکلری ضرور دېب توشینیله‌دی.
