غزه ایکّی ییللیک قانلی اوروشدن کېین، آتیش-کېسین عرفهسیده قرار تاپکن و سۉنگّی کونلرده اوروش یکونلنیشی و غزهده تینچلیک تامینلنیشی مقصدیده، یخشی آدیملر کۉتریلگن.
غزهده تینچلیک تامینلنیشی و اسراییلنینگ اۉلیملی هجوملری یکونلنیشی خصوصیده اۉرتهگه کېلگن امیدلر، یقینده اوروش تامانلر آرهسیده، واسطهچی مملکتلر حضوریده قۉلگه کېلگن آتیش-کېسین کېلیشوویدن کېلیب چیقماقده دیر.
دېیرلی بو کېلیشوو اساسیده، غزهده اوروش بوتونلهی یکونلنیشی قنچهلیک ممکن دېگن سوراق هلی هم موجود دیر.
آتیش-کېسین کېلیشوویدن نیمهلرنی بیلهمیز؟
اسراییل و حماس نمایندهلر اۉرتهسیده غزهده آتیش-کېسین تامینلنیشی مقصدیده ینگی کېلیشوو، مصر میزبانلیگیده تینچلیک سۉزلشووی نتیجهسیده قۉلگه کېلدی.
دېمک بو سۉزلشوو، امریکا قۉشمه ایالتلرینینگ جمهور باشلیغی دونالد ترامپ تامانیدن تیارلنیب، تکلیف اېتیلگن ریجه اساسیده قۉلگه کېلگن بۉلیب، کېلیشوو اۉرتهگه کېلیشی اوچون امریکا قۉشیمچه، واسطهچی مملکتلر بۉلمیش، تورکیه، قطر و مصر مملکتلرینینگ هم حصهسی اۉنملی اېدی.
ترامپ ریجهسی اساسیده قۉلگه کېلگن اوشبو کېلیشوو، قۉییدهگی مهم مسالهلردن عبارت.
جمهور رییس ترامپ تینچلیک تامینلنگنینی اعلام قیلهدی. تامانلر بو خصوصده اۉنملی آدیم کۉتریشلرینی بیلدیرگن.
کېلیشوو اسراییل حکومتی تامانیدن تصدیقلنیشی بیلن اوروش تۉختهتیلهدی. شو اساسده اسراییلنینگ حربی هجوملری، بمباردمانلری و نشانگه آلیش عملیاتلری تۉختهتیلهدی.
تېزلیکده غزهگه انسانپرورلیک یاردملر یۉلی آچیلیشی.
اسراییل حربیلری، خریطهده بیلگیلنگن منطقهلرگچه آرتگه قیتهدی. بو مساله اسراییل حکومتی تامانیدن آتیش-کېسین کېلیشووی تصدیقلنیشیدن ۲۴ ساعتدن کېین عملگه آشیریلهدی. اسراییل حربیلر کېلیشوو حماس تامانیدن بوتونلهی بوزیلمهگنیگه قدر ایلگری کېلیشی ممکن اېمس دیر.
دېیرلی اسراییل حکومتی بو کېلیشوونی تصدیقلشی بیلن ۲۴ ساعت ایچیده اسراییل حربیلری آرتگه قیتیب و ۷۲ ساعت ایچیده حماس گروهی تامانیدن اسراییللیک اسیرلر آزاد اېتیلیشی جریانی باشلنهدی.
ایتیلیشیچه بو کېلیشوو امریکا، تورکیه، قطر و مصر حربیلری حضوریده کمیده ۲۰۰ تینچلیکنی تامینلاوچی حربیلر تامانیدن نظارت اېتیلهدی.
تینچلیک اوچون ایجابی آدیملر
سۉنگی ایکّی کون دوامیده، غزهده تینچلیک تامینلنیشی مقصدیده یخشی آدیملر کۉتریلگن. بو مدت ایچیده اسراییل حربیلری آرتگه قیتگن. شونگه اۉخشش اسراییلنینگ غزهدهگی هجوملری هم تۉختهتیلگنی کۉرینهدی.
حال بو که کېلیشوو امضالنیشی و اسراییل تامانیدن بو کېلیشوو تصدیقلنیشیدن بیر کون ایلگری اسراییل هجوملری جدی دوام اېتیب و اۉنلب کیشینینگ اۉلیمیگه سبب بۉلگن.
تیناووندن بېری، غزهده اوروش دوامی خبر قیلینمهگن و شونینگدېک اۉن مینگلب بدرغه بۉلگن اهالی هم غزه شمالی حدودلریگه قیتهیاتکنی اَیتیلماقده.
دېیرلی آتیش-کېسین کېلیشووی حاضرگچه ایجابی ایلگری کېتماقده و بو کېلیشووگه ضد بیران مساله خبر قیلینگن اېمس.
تینچلیک اوچون موجود معما و خواطرلر
غزهده ایکّی ییلدن بېری قانلی و خواطرلی بیر حالده دوام اېتیب تورگن بو اوروش تېزلیک بیلن یکونلنیب، تینچلیک تامینلنیشی بیر قنچه معمالر بیلن دوچ بۉلیشی هم ممکن دیر. بو خصوصدهگی معمالر و خواطرلرنینگ اساسی قوییدهگی مسالهلر دېب ایتیش ممکن:
کېنگ ضدیتلر: غزهده ایکّی ییلدن بېری دوام اېتیب تورگن اوروش یالغیز حماس و اسراییل اۉرتهسیدهگی حربی تۉقنهشوو اېمس اېدی. بلکه بو یېرده یېریک کوچلی مملکتلر کورهشیشی هم عکس اېتیلدی.
مملکتلر بیر-بیراوی بیلن بۉلگن قرمه – قرشی منفعتلری اساسی، بیرتهسی اسراییلنی قوللب-قوتلسه و بیرتهسی اېسه عکسینچه تۉختهدی. بو اېسه غزهده تینچلیک تامینلنیشی خصوصیده یېچیم یۉل تاپیلیشینی کېچیکتیریلیشی اساسی سببلریدن دیر.
حاضر بوندن کېین، اوشبو ضدیتلر قنچهلیک یکونلنگن و برچه تامانلر غزه خصوصیده کېلیشووگه قۉل تاپکن اونچهلیک انیق بېللی اېمس.
ایشانچسیزلیک: غزهده آتیش-کېسین کېلیشووی شوندهی بیرحالده قۉلگه کېلماقده دیر که بوندن ایلگری هم بو اوروش یکونلنیشی مقصدیده، ایریم کېلیشوولر بوزیلگن اېدی. شو اساسده بو کېلیشووگه تامانلر قنچهلیک صادق قالیشی ممکن؟ هلی هم خواطرلر موجود دیر.
بو ایشانچسیزلیکلرنی اۉتگن کېچه تورکیه جمهور باشلیغی رجب طیب اردوغان ایکس صحیفهسیده یازگن بیاناتیده بیلیشینگیز ممکن.
اردوغان اسراییلنی بېرگن وعدهلریگه صادق قالمسلیگینی اورغولب یازیشیچه «البته بیز اۉتمیشده اسراییل بېرگن وعدهلریگه صادق قالمهگنلرینی بیلهمیز. بوندن کېین اۉنملی مساله کېلیشوو انیق عملگه آشیریلیشی دیر. امید که بو خصوصده برچهمیز مسوولیتلی بۉلسک.»
دېیرلی بوندهی ایشانچسیزلیکلر غزهده دایمی تینچلیک تامینلنیشینی خوف آستیگه قۉییشی ممکن دیر.
نظرده توتیلگن سناریو
غزهده آتیش-کېسین کېلیشووی شوندهی بیرحالده امضالنیب و عملگه آشیریلماقده دیر که سۉنگّی وقتلرده، فلسطین رسمی بیر مملکت اولهراق تانیلیشی کېنگهییب حتی غربی مملکتلردن کۉپینچهسی هم فلسطیننی رسمیتگه تانیدی.
بو اېسه اسراییلگه نسبتن یېریک بیر دیپلوماتیک باسیم اېدی. شو سبب اسراییل آتیش-کېسینگه تَن بېریشی ممکن دېب ایتیش هم کېرهک. دېیرلی غربی مملکتلر تامانیدن فلسطین مستقل بیر مملکت اولهراق رسمیتگه تانیلیشی «ایکّی دولتلیک ریجهنی» کوچلنتیردی. حاضر شو ریجه اساسیده اسراییل و فلسطین مستقل دولتلری اعلام اېتیلیب، تاریخی بو نزاعگه یېچیم تاپیش یۉللری قیدیریلیشی موجود و کوچلی بیر سناریو دیر.
خلاصه
غزهده دوام اېتگن تارتیشوولر یالغیز ایکّی تامان آرهسیدهگی حربی تۉقنهشوو اېمس بلکه خلق ارا کوچلر تارتیشووی، مملکتلر کوچ سینش میدانی و مذهبی ضدیتلر اېدی. اېندی بو تارتیشوو بوتونلهی یکونلیب، تینچلیک تامینلنیشی کېلهجکده مملکتلر و تامانلر یاندهشوویگه باغلیق دیر.
اگرده مملکتلر غزه تینچلیگی اوچون کېسکین بۉلسهلر ممکن بو کېلیشوو دواملی بۉلیب، بوگوندن باشلب، بیز غزهده بونچهلیک قان تۉکیلیشیگه گواه بۉلمهیمیز. عکسینچه، مذکور قرمهقرشیلیکلر قیته باشلنیب دوام اېتیشی امکاندن اوزاق اېمس.