افغانستان اۉزبېک/تورک ادبیاتی بۉییچه اېنگ کم اۉرگنیلگن موضوعلردن بیریگه بغیشلنگن «افغانستان‌ده نوایی شناسلیک» اثری‌انچه ینگی معلوماتلربیلن بای اېتیلگن. دوکتور عزیزالله ارا‌ل افغانستان‌ده نوايی حیاتی و ایجادی تاریخیگه عاید برچه موجود یازمه منبعلرنی تیزیملی و علمي جهتدن اوشبو اثرده یاریتیب بیرگن.
مولف اوشبو کتاب‌ده نوايی بیلن باغلیق برچه موجود قۉلیازمه‌لر، نشرلر، معماري یادگارلیکلرده‌گی بیتیکلر، قبر تاشلری، مُهرلر، افغانستان عالِملری‌نینگ تدقیقاتلری، نوایي‌دن الهاملنگن شاعرلر اثرلری همده نوايی حیاتی و ایجادیگه بغیشلنگن علمي انجمنلرده‌گی معروضه‌لرنی تحلیل قیله‌دی.
اثرنینگ اېنگ اعتبارگه مالک جهتلریدن بیری شونده‌کی، مؤلف افغانستان‌ده نوایی‌شناسلیک‌نینگ اوزاق ییللر دوامیده اعتبارسیز قالگنلیگینی، ۱۹۵۰-ییللردن باشلب استه-سېکینلیک بیلن قَیته تیکلنه باشله‌گنینی کۉرسته‌‌دی. بوندن تشقری، اثر افغانستان ادبي تاریخیگه، خصوصن، افغانستان اۉزبېکلری آره‌سیده نوايی‌دن الهاملنگن یازمه و آغزه‌کی ایجاد نمونه‌لری اساسیده شکللنگن ادبیات تاریخینی اۉرگنیشگه مهم حصه قۉشه‌دی.
تحلیلي جهتدن دوکتورعزیزالله ارالنینگ بو کتابیده نوايی بیلن باغلیق متنلرنی تاپیش، اولرنینگ علمي قیمتینی انیقلش و مضمونینی بهالش کبی مهم مسأله‌لر هم یاریتیلگن. خلاصه قیلیب ایتگنده، دوکتور ارالنینگ اوشبو اثری، افغانستان منبعلریگه ته‌ینگن حالده آلیب باریلگن اصل تدقیقات بۉلیب، نوايی میراثی‌نینگ جهان تمدنی، سیاسي تفکر و اۉزبېک/تورک ادبیاتیگه قۉشگن اولکن حصه‌سینی تحلیل اېتوچی مهم علمي اثردیر.
حاضرچه بو اثر لاتین، کریل و عرب یازولریده اۉزبېک تیلیده تاشکینت‌ده نشر قیلیندی. اثرگه اکادیمیک شهرت سراج‌الدین‌وف مسوول محریرلیک قیلگن. تخمینن۳۰۰ بېت اطرافیده بۉلگن بو کتاب مینگ نسخه ده، ۲۰۲۵ ییلده تاشکینت ده «بوکمینی پرینت» نشریاتیده چاپ اېتیلدی. شونینگدېک یقینده اوشبو کتاب آذربایجانلیک عالمه الماز اولوی بیننیتاوه تامانیدن آرربایجان تیلیگه هم ترجمه قیلیندی.
