دنیا تاریخیگه نظر تشله‌سک، اسلام دیارلریده علم-فن یوکسک درجه‌ده رواجلنگن. مسلمان عالِملری دنیاگه جوده کۉپ کشفیاتلرنی تقدیم قیلگنلر. اسلام دیارلریده علم-فن رواجلنگن پیتلر مسلمانلر دنیا نینگ اېنگ بای کیشیلری حسابلنیشگن. حاضر-چی؟
نیمه اوچون بیز مسلمانلر رواجلنگن غرب دنیاسی آلدیده عاجز بۉلیب قالدیک؟
اوشبو سوالگه جواب اۉله‌راق اسلام آبادده‌گی علمي تدقیقات مرکزی پروفیسوری دوکتور فروخ سلیم حیرتلی معلوماتلرنی تقدیم قیلدی.
نیمه اوچون بیز مسلمانلر بونقه عاجز بۉلیب قالدیک؟
سۉنگی معلوماتلرگه قره‌گنده، سیاره‌میزده مسلمانلرنینگ عمومي سانی ۱۴۷۶۲۵۰۰۰۰ کیشیدن آرتیقراق. اوندن بیر میلیاردی آسیاده یشهیدی، ۴۰۰ میلیونی افریقاده، ۴۴ میلیونی اروپاده و ۴ میلیونی امریکاده استقامت قیله‌دی. یېر سیاره‌سیده‌گی هر بېشته شخصدن بیرته‌سی مسلماندیر. هر بیر هندوگه ایکّیته مسلمان، هر بیر بودیستگه ایکّیته مسلمان، هر بیر یهوديگه یوزته مسلمان تۉغری کېله‌دی.
سیز بیرار مرته اۉزینگیزگه سوال بېریب کۉردینگیزمی، نیمه اوچون بیز مسلمانلر ترقیاتدن بونقه آرقه‌ده قالیب کېتدیک؟
جواب: معما تعلیمده
خلق ارا اسلام همکارلیک تشکیلاتیگه ۵۷ ته دولت اعضادیر. اوشبو ۵۷ دولت حدودیده عمومي ۵۰۰ ته بیلیم یورتی بار. هر اوچ میلیون مسلمانگه بیرته یونیورسیتی تۉغری کېله‌دی. بیر‌گینه امریکا قۉشمه ایالتلری نینگ اۉزیده ۵۵۷۸ ته بیلیم یورتی بار، هر ۵۷ ۰۰۰ امریکالیککه بیرته یونیورسیتی تۉغری کېله‌دی.
شنخای جیا تانگ یونیورسیتیی بوتون دنیاده‌گی یونیورسیتیلر نتیجه‌لرینی سالیشتیریب چیقدی و قیزیقرلی تامانی شونده‌کی، دنیا نینگ ۵۰۰ ته اېنگ کوچلی یونیورسیتیلری رۉیخطیده بیر دانه مسلمان دولتلریدن یونیورسیتی یۉق.
بیرلشگن ملتلر تشکیلاتی بېرگن معلوماتلرگه کۉره، عیسوي دنیاسیده سوادخانلیک درجه‌سی ۹۰ فایزنی تشکیل اېته‌دی. اهالیسی نینگ اساسي قِسمی عیسويلردن عبارت بۉلگن ۱۵ مملکتده سوادخانلیک درجه‌سی ۱۰۰ فایزنی تشکیل اېته‌دی.
مسلمان دنیاسیده سوادخانلیک اۉرته‌چه ۴۰ فایزنی تشکیل اېته‌دی. اهالیسی ۱۰۰ فایز سوادلی بۉلگن بیر دانه هم مسلمان دولتی یۉق.
عیسوي دنیاسیده سوادخانلر نینگ ۹۸ فایزی اۉرته مکتبنی توگه‌ته‌دی، بیزده بۉلسه سوادخانلر نینگ فقط‌گینه ۵۰ فایزی‌گینه اۉرته مکتبنی توگه‌ته‌دی.
عیسوي دنیاسیده سوادی چیققنلر نینگ ۴۰ فایزی عالي تعلیم درگاهیده اۉقيدی، بیزده بۉلسه بار یۉغی ایکّی فایزی.
نیمه اوچون بیز بونقه عاجز بۉلیب قالدیک؟
چونکه بیز بیلیم ایشلب چیقره آلمه‌یه‌پمیز، چونکه بیز مسلمان علم دنیاسینی یره‌ته آلمه‌یه‌پمیز. اهالیسی نینگ اساسي قِسمی مسلمانلردن عبارت بۉلگن دولتلرده هر بیر میلیون مسلمانگه ۲۳۰ نفر عالِم تۉغری کېله‌دی. امریکا هر میلیون کیشیگه ۴۰۰۰، جاپانلیک‌ده ۵۰۰۰ عالِم تۉغری کېله‌دی. بوتون عرب دنیاسیده فعالیت یوریته‌دیگن عالِملر سانی ۳۵ ۰۰۰ نفر، هر بیر میلیون عربگه ۵۰ تخنیکي-انجنیر تۉغری کېله‌دی. عیسوي دنیاسیده هر بیر میلیون اهالیگه ۱۰۰۰ انجنیر تۉغری کېله‌دی. مسلمان دنیاسی یلپی ایچکی محصولات نینگ۰.۲ فایزینی، غرب اېسه ۵ فایزینی علم-فنگه صرفله‌یدی.
خلاصه: بیز بیلیم ایشلب چیقره آلمه‌یه‌پمیز
۱۰۰۰ نفر اهالیگه تۉغری کېله‌دیگن مطبوعات سانی و میلیون اهالیگه نسبتاً نېچته ینگی سرلوحه‌لی کتاب چاپ اېتیلیشی اهالی آره‌سیده بیلیم قنچه‌لیک یخشی ترقه‌لیشینی کۉرسه‌تیب توره‌دیگن جهتدیر. پاکستان‌ده بیر کونده هر مینگ کیشیگه ۲۳ ته گزېته، سنگاپورده ۳۶۰ ته گزېته چاپ اېتیله‌دی.
بویوک بریتا‌نیا‌ده ینگی چاپ اېتیله‌دیگن کتابلر سانی سالیشتیریلسه، هر میلیون کیشیگه ییلیده ۲۰۰۰ ته ینگی کتاب یازیلیب، چاپ اېتیله‌دی. مصرده هر بیر میلیون اهالیگه ۲۰ ته ینگی کتاب یازیب چاپ اېتیله‌دی.
خلاصه: بیز مسلمانلر آره‌سیده بیلیمنی ترقه‌ته آلمه‌یه‌پمیز.
زمانه‌وي دنیاده معلوم بیر مملکتده علم-فن قنچه‌لیک رواجلنگنلیگینی اوشبو مملکتدن صادر قیلینه‌دیگن یوقاری تکنالوژي واسطه‌لری سانیدن بیلیب آلسه بۉله‌دی. مثلاً، پاکستان دولتی نینگ بیر ییللیک صادرات تاو‌رلری نینگ فقط‌گینه ۱ فایزی یوقاری تکنالوژي‌لرگه تۉغری کېله‌دی. سعودیه عربستانی، مراکش، کوو‌یت، جزایرده وضعیت ینه‌ده اچینرلی. اوشبو مملکتلر صادرات نینگ فقط‌گینه ۰.۳ فایزی‌گینه یوقاری تکنالوژي‌لرگه تۉغری کېله‌دی. سنگاپورده اوشبو کۉرسه‌تکیچ ۵۸ فایزگه تېنگ.
خلاصه: بیز علم-فننی عملده قۉله‌ی آلمه‌یه‌پمیز.
بیله‌سیزمی، کېله‌جک بیلیمنی چوقور اېگه‌له‌گن جمعیتلرگه تېگیشلی بۉله‌دی.
قیزیقرلی معلومات. اسلام همکارلیک تشکیلاتی نینگ ۵۷ اعضاسی نینگ بیر ییللیک عمومي یلپی ایچکی محصولاتی ۳ تریلیون دالرگه بارمس اېکن. بیر‌گینه امریکا نینگ یلپی ایچکی محصولاتی ۱۸ تریلیون دالر، چین ۱۲ تریلیون، جاپان ۴.۲ تریلیون، آلمان بۉلسه بیر ییلده ۴.۳ تریلیون دالرلیک محصولات ایشلب چیقرر اېکن. بیز ۵ٰ۷ دولت بیر بۉلیب بیر‌گینه آلمان نینگ یلپی ایچکی محصولاتینی ایشلب چیقره آلمه‌س اېکنمیز.
نفتگه بای عرب دنیاسی نینگ اوچ بای مملکتی سعودیه عربستانی (۶۴۳ ملرد)، قطر (۲۰۰ ملرد)، بیرلشگن عرب امیرلیگی (۳۵۹ ملرد) نینگ بیرگه‌لیکده‌گی عمومي یلپی ایچکی محصولاتی حجمی (نفتنی هم حسابگه آلگنده) بیر تریلیون ۲۰۰ میلیارد دالرلر اطرافیده‌دیر. بیر‌گینه اسپانیا بیر ییلده ۱ تریلیون ۲۵۶ میلیارد، پولشه ۵۰۹ میلیارد دالر قیمتگه اېگه یلپی ایچکی محصولات ایشلب چیقره‌دی.
خلاصه، بوتون دنیا عمومي محصولات حجمیگه نسبتاً مسلمان دنیاسی جوده کم محصولات ایشلب چیقره‌دی، بونی آستیده اېسه علم-فن نینگ قالاقلیگی یاته‌دی.
بیز، مسلمانلر، اگر کېله‌جک بیزگه تېگیشلی بۉلسین دېسک اوّلا بار اعتباریمیزنی، علم-فن نینگ، تعلیم نینگ رواجلنیشیگه قره‌تیشیمیز کېره‌ک. فقط شو آرقه‌لی‌گینه ینه بیز دنیا نینگ اېنگ ترقي قیلگن جمعیتیگه ایلنیشیمیز ممکن، بۉلمه‌سه حلی-هنوز وضعیت اۉزگرمه‌یدی.
