آنه تیلی دیگنده اوشه لحظه آنه‌نینگ اَلّه‌لر بیلن، سیوگنلری آدم‌نینگ ایسیگه توشیب قاله‌دی، چون باله‌لر بو آنه تیلی همده تاووشلری‌نینگ باله‌لیک پیتیده آنه آغیزیدن اورگنه‌دی، هر بیر تیل‌نینگ تاووش‌لری بیربیریدن فرقلی دیر، اوشه اوچون آنه تیلی دییله‌دی.
آنه تیلی‌نینگ اهمیتی اوچون بیر روایت‌نی حکایه اَیتماقچی‌من. ایکینچی دنیا اوروشی جریانیده بیر ییگیت اوزبیکستان مملکتیدن اوشبو اوروش‌گه قتنشگن ایکن، بیر نیچه وقت‌دن کیین اوروش صف‌لریدن هیتلرنینگ حربی‌لری تامانیدن قولگه آلینیب، قنچه ییل اسیرقاله‌دی. اوروش توخته‌گندن کیین آزاد بولیب، کیین اوشه شهرلرده قالیب اویلنه‌دی.
بو ییگیت ایسه اوزی گه تیریکچلیک قوره‌دی، بیرنیچه وقت اوتگندن کیین آنه‌سی و عایله اعضا‌سی ایسیگه توشیب، آنه‌سی‌گه خط یوباریب اَیته‌دی، مین حیات‌ده‌من و حاضر فلان شهرگه تیریکچیلیک قیله‌من. آنه‌سی باله‌سینی تیریکلیگی نی ایشیتیب کوپ خرسند بولیب و قرا ماتم کویلگینی ایلدیریب آته‌دی.
اوندن کیین خط آلیب-یوباریش کوپه‌یه‌دی و آنه‌سی اوشه خط کیلتیرگن آدم‌دن سوره‌یدی، مینینگ بالم اوز تیلی (اوزبیک تیلی) گه سوزلشه آله‌دیمی؟
خط و احوال آلیب کیلگن کیشی جواب قیتره‌دی، «یوق». المان تیلی‌گه گپیره‌دی.
آنه‌سی بو گپ‌نی ایشیتیب قیغو بیلن اَیته‌دی: «او عرف و عادت، فرهنگ و آنه تیلی‌نی یوقاتگن بولسه، مینینگ بالم ایمس.» و پس اوشه قرا ماتم کییمی نی کییب عزا گه باشله‌یدی.
آنه تیلی، آنه آق سوتی، اَلّه‌لری، همده آنه مهرلی سوز و سیویش‌لری بیلن باله قولاغیگه قوییله‌دی، و باله جانلر، جان و دلدن آنه‌لر آغیزیدن آنه تیلی اوشه تاووش‌لرینی یخشی صورتده اورگنه‌دیلر.
اوشه اوچون بیر باشقه تیل ایگه‌سی اگرده بیر باشقه تیل نی اورگنگن صورتده هم اوشه تیل گه اوز تیلی‌دیک یخشی صورتده سوزلالمی، تاوشلرینی ادا قیلالمه‌یدی.
هر تیل زمانه‌لر ایجابی بیلن بیر یورت یا بیر جغرافیا محدوده‌سیده ضرورت شکلده اوشه یورت متفکر و بیلیمدان آدم‌لری تامانیدن اورته گه کیله‌دی و زمانه ایجابی گه قه‌رب، بای بوله‌دی، رواجلنه‌دی و بقا تاپه‌دی.
دنیا بوییچه هیچ بیر تیل کامل ایمس، هر بیر تیل‌نینگ باشقه تیل‌لردن حتماً قوشیمچه‌سی بوله‌دی، اگر عربی تیل نی مثال بیرسک اونگه عبرانی و باشقه تیل‌لردن قوشیمچه‌سی بار. بناً دنیاده سوچّه تیل یوق و سوچّه تیل بولیشی امکان‌سیز دیر و بونینگ فقط بدویتده امکانی بار.
اوزبیک تیلی قدیمی تورکی تیل‌لردن بیری دیر، که اورته آسیا گه اوسگن و ملیون‌لرچه انسان اونگه سوزله‌یدی، تورکی تیل‌لر آره‌سیده بیر ادبی، بای، افضلیت گه ایگه و اورته‌لیق تیل، همده شاه و سطانلر تیلی، خان و خاقانلر تیلی و دربار تیلی سنله‌دی، اوشه اوچون تورک تبار خلقلر (قزاق، تاتار، آذر، قیرغیز، اویغور و انادولی”تورکیه”) اوزبیک تیلی‌گه توشونه‌دیلر، لیکن بیرخیل تورک‌تبار خلقلر انادولی “تورکیه” قزاق، قیزغیز تیل‌لریگه اونچه‌لیک توشونمه‌یدیلر. اوشه اوچون اوزبیک تیلی‌نی بیر اورته‌لیق و توشونرلی تیل دیسه بوله‌دی.
بوتیل سوزلاوچی‌لری اورته آسیا، اوزبیکستان، افغانستان، تاجکستان، ترکمنستان و اویغورستان‌ده یشه‌یدیلر که جهان بوییچه بیر کتته جماعه‌نی تشکیل بیره‌دی و میلیونلر انسان اونگه تکلم ایتیب سوزله‌یدی.
جنوبی تورکستان نینگ احمدشاه ابدالی باسیب آلینگنی و آمو دریا چیگره بولگن‌دن کیین، بو تیلداش، قانداش و قوم و قرداش خلق بیربیریدن اَیریلیب، 300 ییل فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی انحطاط، ظلم و ستم، ایزیلیش و سنچیلیش گه اوچره‌دی و قد کوتارالمه‌دی، شونینگدیک انسانی حقی بیریلمه‌دی، فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی حقی‌گه ایریشه آلمه‌دی.
بوندن تشقری شو 300 ییل مابینیده اوشه استبدادی حکومتلر تامانیدن بو خلق‌نینگ تیلی، هویتی همده فرهنگی‌نی یوقاتیش اوچون بیرتامانلمه قومی، فرهنگی، منطقوی، تاریخی توسعه طلب‌لیکلر آلیب باریلدی.
تاریخی کتابلر ساتیب آلیب آلاو بیریلدی، تاریخی بنا و یادگارلیکلر قصداً و عمداً بیرخیل بهانه‌لر بیلن بوزدیریلیب و حتا قوریلیب سقلنمه‌‌دی.
بوتیل‌نی محاوره و ایش آلیش تامانلری شهرلرده و رسمی جایلرده کم زور بولیب قالگن ایدی، کوپینچه سوزلاوچی‌لری باشقه تیل‌لرگه گپیرر ایدیلر، اوشه پیتلر اوزبیک تیلی کوی، قشلاق و تومنلر و بومی یشاوچی همده بیرخیل معرفت و معنویت گه ایگه انسانلر و سوزلاوچی‌لری تامانیدن سقله‌نیب کیلگن و حاضرگچه بو بویورت‌ده تیریک قالگن.
اوزبیک تیلی‌نینگ ینه بیر قتله افغانستان‌ده اوسیشی همده رواجله‌نیشی گه ثورقوزغلانی سببلی دیر. شو زمانده بو خلق اویغانیب فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی حق‌لریگه آز و کم ایریشیب ایگه بولدیلر و شو زمانده اوزبیک تیلی اوچون تاریخی کتابلر، شعری توپلملر، و اثرلر چاپ بولدی، جریده و نشریه‌لر قوریلیب و نشر ایتیلدی، ملی رادیو و تلویزیون‌ده اوزبیکی برنامه‌لر آچیلدی، اوزبیک تیلی بیر تیل صفتیده معارف تعلیمی نصابی‌گه کیریتیلیب و اوزبیکی کتابلر چاپ بولدی، عالی بیلیم یورتلرده اوزبیک بولیمی آچیلدی و شونینگدیک اوزبیک کلاسیک موسیقه‌سی قیته‌دن جان آلدی و رواج‌لندی.
بیللی که افغانستان اوزبیک‌لری نینگ تیلی و مدنیتی رواجله‌نیشی اوچون افغانستان ملی جنبش حزب رهبری، مارشال عبدالرشید دوستم کوپ حصه آلیب و بو یولده مجادله بیرگن.
«دوستم» سیاسی اوزگریش آرقه‌لی سیاسی نظام‌نینگ تونتریب، افغانستان‌نینگ شمالی 9 ولایتیده بیر حکومت قوردی و حکومت سوردی، بو خلق شو دوره‌ده فرهنگی، سیاسی، اقتصادی و اجتماعی حق‌لریگه ایریشیب، شو زمانده اویغانیب کوپراق فرهنگی ایش و فعالیتلر بجریلدی و اوندن کیین هم شو کیشی‌نی 1382- ییل اساسی قانون جرگه‌سیده‌گی، استقامتی و توخته‌لیشی بیلن، اوزبیک تیلی اساسی قانون گه کیریب اوچینچی رسمی تیل صفتیده رسمیات تاپدی.
شو 18 ییل ایچیده اوزبیک تیلی و فرهنگی ساحه‌ده کوپلر ایش بولگن، تلویزیون و رادیولر قوریلگن، نشریه و جریده‌لر توزه‌لیب و نشر بولگن. کوپینچه کتاب و اثر لرچاپ بولگن، اوزبیک تیلی قیته‌دن معارف نصابی‌گه کیریب و عالی اوقوو یورتلرده اوزبیکی بولیم‌لر، اوزبیک تیلی کادرلرینی تربیه‌لش اوچون ایجاد بولگن وشونینگدیک کوپ باشقه یوتوقلر اورته گه کیلگن که اوندن کوز یومیب بولمه‌یدی.
بو یازوونینگ بوتون مضمون و محتواسی یازووچی گه عاید
