تاریخ ده جنایتکارلرنینگ جنایتلرینی ثبت اېتیش‌دن مقصد یخلیت فاجعه‌لرنی قیته اېسلش وعامللرینی تانیتیش اېمس، بلکه بوندن اساسی مقصد جنایتلرنینگ عینی عامللری وسببینی بیلیش واولرنینگ قیته یوزبېرمسلیک یۉللرینی قیدیریش دیر.
آلدیندن جنایتچیلر فکریده توغیلیب اوشبو عمل بجریلیشی رېجه‌لنیب و بجرووچی اۉزینی بو جیرکنچ عملنی بجریشگه حقلی بیلمه‌گنده هیچ بیرجنایت یوزبېربشی ممکن اېمس.
شونده‌ی اېکن جماعه‌ده جنایت توغدیره‌دیگن اینانچلرنی خلق واهالی فکر و آنگیده اۉلدیریش ویامانلیگینی اثباتلب بېریش رېجه لرینی یۉلگه تشلمه گونچه بویره‌مس وجیرکنچ عملنی اۉرته دن اېلتیش امکانیگه اېگه بۉلمه‌یمیز.
افغانستان ده ملیت، قوم، قبیله، تیل، مذهب، تفکر نقطه‌ی نظردن کیشی‌لر اۉزلرینی یوقاری اتبلب باشقلرنی کمیسیتیش وبیراونی تن آلمسلیک موضوعلری جنایت توغدیریش‌نینگ اساسی سببلری دېسه تۉغری کېله‌دی،بو توپراقده یشه‌یدگن برچه خلقلر ذهنلریده جنایت قیلیش اۉرین آلیب توریب واونی عملگه آشیریشگه اۉزینی حقلی بیلیش تفکری یشه‌سه کیشی – کیشی دن ، گروه – گروه دن اۉزینی اوستون توتیب وشو یوسونده باشقلر اوستیگه حاکمیت قیلیش وامتیازآلیش فکری اۉلدیریلمه سه هیچ بیرزمان بو یورت وتوپراقده انسانلر بیر بیراویگه قیله‌دیگن جنایت نینگ آلدینی آلیش ممکن اېمس.
ذهن وایشانچلرده اۉزنی‌اوستون بیلیب باشقه لرنی‌کم سیتیش حاکمیتی افغانستان نینگ معین بولیملریده سیستماتیک شکلده آلدیندلردن قۉللب قوتله‌نیب رواجله‌نیب کوندن کونگه کوپه‌ییب باریشی بو مملکتده یوزبېره‌دیگن جنایتلر وفاجعه لر سببی دیر.
۷ نچی جوزا جنایتی وباشقه مینگلب جنایتلر اۉشندن کېلیب چیقه‌دی.
اته‌یلب احمقلیک بیلن قیلینگن جنایتلرنی اونوتمسلیککه مجبورمیز.
اولرنینگ اچّیق درسلریدن الهاملنگن حالده دایمی طرزده جنایت یوزبېرمسلیک یوللرینی قیدیرووچیسی بولیب وخلق ذهنینی جنایت توغدیره‌دیگن فکرلردن پاکلشیمیز لازم.
خلق آنگ وذهنیدن جنایتنی بجریش حقلیگینی چیقریب اولرنینگ ذهنیده بو ایش نینگ بجریلیشی بوتکل خطا اېکنلیگینی توغدیرمه گونچه ۷ جوزا کبی مینگلب فاجعه‌لر آلدینی آلیش ناممکن دیر.
شونده‌ی قیلیب تورلی خلقلر یشه‌یاتگن افغانستان نابرابرلیکلرنینگ بیدادینی کوتریب بیرگه‌لیکده یشه‌ش تفکرینی اویغاتیش کیرک.
سیاسی واجتماعی بارلیکلرده تاریخ دوره لریده جنایت ستملربیلن تانیلگن بیر یورتده آگاهلیک وتۉغریلیک بیلن بو شوم پدیده نی اۉرته دن اېلتیش اوچون سعی وحرکت بۉلمه گنی اوچون اونی یۉق اېتیش یۉلی هلیگچه تاپیلمه‌گن، جنایتلرنینگ دوامی آلدینی قنده‌ی قیلیب آلیش کېرک وبو یۉق اېتیلگن ایلینج وامیدلرنی تېسکری بۉلگن ایشانچلربیلن حق وعدالت گه قۉل تاپیش، اوشبو ملکده عدالتنی عدالت سیزلیکلرباتقاغیدن منگو قوتقزیش
بو توپراق انسانی برچه واقعیتلرنی قبول قیلگن حالده بیرگه لیکده برابرلیک وانسانی یشه‌ش، هر عنوان وبهانه ده وطنداش انسانلرنی اسارت گه آلیش دن کېچیب اۉزخودمچه لیکدن اۉتیب انسانلیک شېوه لربیلن بیراونی قبول قیلیب برچه نینگ انسانی حقلریگه حرمت قیلیش برچه تامانیدن آگاهلیک وصادق لیک بیلن قبول قیلینیشی شرط.
هرجماعه ده تورلی نسللرگه نصیب بۉللگن تاریخ نینگ وحشتلی فاجعه‌لری اېنگ کته درس دیر.
بو فاجعه‌لر واقعی جنایتلرنی تانیب توشونمسلیک جنایت لرنینگ باش بۉغینی صفتیده عدالت سیزلیکلرنینگ اۉنگینی آلیش یۉللرینی ایزلب تېکشیریش و وجدانلرنی اویغاتیشگه ته‌یه‌نیب ظلم وستم گه قرشی توریش مدنیتینی رواجلنتیریش باشقه‌لرنی کم سیتیش و اۉزباشیمچه‌لیک نی یۉق اېتیش، تبعیض و تعصب نینگ برچه شکل وشېوه لریدن نفرتلنیش دیر، دېمک عادلانه قانونلر آرقلی، کفالتلنیب خلق نینگ اۉزی بومقدس حرکت گه اولوش آلیشی نینگ حرمت قیلینیشی لازم.
۱۳۸۶قویاش ییلی ۷ نچی جوزاده شبرغان شهریده یوزبېرگن قانلی فاجعه افغانستان ده یوزبېرگن اېنگ بویوک تاریخ فاجعه لریدن حسابلنیب بونینگ یوزبېریشی تکراربۉلمه‌گن تاریخ جریانیده یوزبېرگن مینگلبچه جنایتلرگه باریب تیاقیله‌دی وبو باشقه مینگلب شوم جنایت لردن بیزگه‌خبره بېره‌دی، قرا اۉتمیش بو توپراق نینگ بولوتلی تاریخیده هیچ بیر دور ده مملکت تاریخیده او جنایتلردن نقصان کۉرمی قالمه‌گن و قالمه یدی .
هرجنایت هردورده مملکت خلقی گه اۉزی بیر قانلی درس دیر و بودرسلر وبال‌سیزلر قانی بیلن یازیله‌دی.
برچه نینگ بو مملکتده عدالت سیزلیک لرنینگ سروپیازیدن خبری بار، بیراق قنده‌ی بجریلگنلیگی تۉغریسیده آچیق ایضاحلر بۉلسه هم شوکونگه قدر اته‌یلب آدملر دقتیدن اۉزاقده اسره‌لیب ایضاحسیز قالگن، لېکن جنایتلر یۉللری هلی هم آچیق ویوکسلیب بارماقده!!،
ظلم وستم لرنینگ یامان محصولینی باشقه ایکی برابر ظلم وستم بیلن اوستینی یاپیب واقعیتلرنی اونوتتیریب تاریخ تورمه لریده حبس اېتگنلر.
ظلم وستم بېلگیسینی تاریخ ده عدالت آرقلی پاکلش ممکن وبال سیزلر قاتل وستمگارلر اېتگینی قۉیبېرمه‌یدی،مگر تاریخ اوزنینی المشتیریب فاجعه‌نینگ تکراربۉلیش یۉللرینی منگو طرزده مملکت بۉیلب یاپسک، بو یورتده برچه میز بیرلیکده بیر بیراویمیز یانیده ظلم وستم‌دن قۉل تارتیب من منلیک‌دن اۉتیب عادلانه بیر فضاده حیات کېچیرسه‌لر کېچیریشلری ممکن.
او شوم وقانلی کوندن ییلر اۉتدی، کون اۉتیشی بیلن گناه سیزلر اۉلیشی کۉپه‌ییب کېتدی لېکن اۉلدیریش نینگ اۉنگینی آله دیگن، گناهسیزلرنی اۉلدیرمنگلردېب ظالملر قۉلینی توته دیگن مرجعی هنوز تاپیلمه گن.
اما ایلیج انسان وجودیده تیریک ومنگودیر حتی دهشتلی بیر آنده هم اونی قوله‌تیب اۉلدیره دیگن نرسه یۉق.
پس انه شو امید وایلینج عدالت و کامیابلیک دیر.
مملکتیمیزنینگ انسانی بوجمله دن یۉقسیل وقشاق باش آچیق وایاق آچیق انسانلرینی برچه بو وحشت و قالاقلیک عنوانلری بیلن اولرگه قرشی صورت تاپگن وتاپه‌دی، امید بولردن قوتیلشگه ایشانچلی قیله‌دی.
انسان نینگ عدالت سیزلیک و ظلم‌دن قوتیلیشی حقلیگیگه ایشانسنگیزو خوشبختلیکنی انسان نینگ مسلم حقی صفتیده اوشبو توپراقده قبول قیلسنگیز واقعی عدالت گه یېتیشیش یولی‌نی تاپیش عدالت سیزلیک نینگ برچه تورلریدن اۉ تینگ!
اۉلیم وتباه قیلووچی افلاس قوماندانی اۉزی نینگ شیطانی آرزو لریگه اېریشیش اوچون انسان نی انسان آرقلی انسانی حق وحقوقی جمله‌دن حیات حقیدن محروم قیله آلمه‌سین.
سین ومېنینگ یورتیمیزده فقطگینه عدالت، وطنداش انسانلربیر بیراوی نینگ یانیده هربیری اۉز اوی وجاییده بیرلیکده یشه شنی قبول قیلیش، اولرنینگ انسانی بارلیکلری دیر بویورت‌نینگ یشاوچیلری یۉقاریده‌گی نکته لرگه نیاز واشتیاقلری بۉلسه هم اونگه یېتیشیشدن محروملر.
یېتینچی جوزا ظلم وستمگه قرشی ایاقده توریش اوچون برچه مملکتلر واینقسه بیزنینگ وطنداشلریمیزگه بیر درس دیر،
بودرس ظلم وتبعیضنی یۉق اېتیش اوچون یورتیمیزنینگ برچه نسللریگه پیام تاشییدی.
اېسلش لازم ظلم وستم بیلن بیر سرزمین ده وطنداشلیک وبیرلیک وبیرگه لیکده یشه‌ش آرزویینی اوشه‌تیب بۉلمه‌ی ویورتنی خوشبختیلیکده یشه ش اۉرنیگه المشتیریب بۉلمه یدی.
خوشبختلیک جماعه‌میزنینگ هیچ بیرکیشی‌سی وگروهی متاعی اېمس بیر بۉلیم‌نی ایستگیگه یېتیشتیریش وباشقه بۉلیم وگروهلرنینگ حق وحقوقینی ایاق آستی قیلیش بیلن عدالت نی تأمین قیلیب بۉلمه‌یدی، واقعی تینچلیک هم واقعی عدالتنی ییتیرگنده اۉزبارلیگینی قۉلدن بېره‌دی.
پس تاریخ نینگ اچیق درسلریگه صادقانه باقیب عدالت و واقعی ایناغه‌لیکنی قیدیریب خلقیمیزنینگ حیاتیده عملگه آشیره‌یلیک، بو بیلن ایناغه‌لیک نی برابرلیک بیلن بیرگه قیلیب برابرسیزلیک لرگه سۉنگی نقطه نی قۉییب مملکتده ییتینچی جوزا فاجعه‌لری تکراربۉلیش یۉللرینی یاپه‌یلیک.
یازووچی: توردیقل میمنگی
مترجم: اۉزبېک تی‌وی
