۸ – مارچ دنیا عیاللری اوچون مهم کون‌لردن بیری اوشبو کون میلادی ۱۹۰۹ – ییل‌دن بیری «عیاللر بیردملیک کونی» اوله‌راق نشان‌لنیب کېلسه‌ده. بوگون عیاللرنینگ آغیر احوالی‌گه چیک قوییلیشی و اولرنینگ برابرلیگی اوچون کوره‌شیش‌نی اېسله‌تدی.
دېیرلی عیاللر حقی افغانستان ناملی جغرافیه‌ده هلی هم کتته معما بۉلیب و طالبان دیک بنیادگرا بیر گروه چیکلاولری سایه‌سی آستیده توشیب قالگن.
افغانستان‌ده عیاللر اوچ-یریم ییل‌دن بیری قرانغو کون‌لرنی باش‌دن کېچیره‌دی اېکن، عیاللر حقلری فعاللری بو آغیر شرایط دوامی و اونگه قرشی دنیا مملکتلری یانده‌شووی‌دن هم تنقید قیله‌دیلر.
عیاللر حقلری فعالی و ژورنالیست فروزان خلیلیار بو حقده بوندی دیدی: “باشقه مملکتلر خاتین-قیزلری، یوتوق‌لریدن سۉزله‌گن بیرحالده افغانستان عیاللری، نفس تارتیش حقی، جماعه‌ده‌گی تیریک‌لیک حقی، دوالنیش و شونگه اوخشش باشقه دستلبکی حقلری اوچون کوره‌شماقده دیر. بو وضعیت برابریده دنیا جیم‌لیگی اولرنینگ یره‌لرینی ینهده آغیرلشتیره‌دی و هر کون اوتیشی بیلن کۉپلب امیدلر بی‌فرق‌لیکلر سایه‌سیده یۉق اېتیله‌دی.”
افغانستان‌ده عیاللر گواهی بۉلیب تورگن آغیر احوال یالغیز اولرنی جماعه‌دن یۉق اېتیلیشی‌گه خلاصه بۉلمهی. بلکیم بو مملکتده میلیونلرچه عیال آغیر اقتصادی احوال سایه‌سی آستیده قییندلیک بیلن نفس تارتماقده دیر.
اوشبو عیاللردن بیری فاریاب عیال نینگ ایتیشیچه“مجبورلیکده شو ییرده کېلیب اولتیرگنمن بیرانته بیراز یاردم بېره‌می دیب. ایریم و اۉغلیم یۉق اوی‌دن بیر نیچه قیزیم بیلن یالغیزمن، ایشلش‌گه هم کوچیم ییتمه‌ی بیزدن ایش هم خلاص بۉلگن.”
دېیرلی مارچ آیی نینگ ۸ – سی؛ بو ییل هم افغانستان‌ده عیاللر حقلری نظرگه توتیلیشی و اولر باش‌دن کیچیریب تورگن آغیر شرایط‌لرگه نقطه قوییلیشی اوچون جدی چاره-تدبیرلر کۉریلیشی امیدی بیلن نشان‌لنماقده دیر.
عیاللر حقلری فعالی فرخ‌لقا اونچی‌زاده بو امید حقیده بوندی دیدی: “سکیزینچی مارچ خاتین-قیزلر ارزشی و کوچ‌نی اېسلش کونی دیر. بوگون بیزگه بیرلیک و برابرلیک، حرمت و تبعیض‌سیز حیات اوچون امید یره‌تدی. دنیا نینگ هر بیر چیککه‌سیده عیاللر سیسی امید و کوره‌ش تاووشی دیر. کیلینگلر تبعیض، زوره‌وانلیک و نابرابرلیکلر برابریده بیر سیس بوله‌یلیک.”
افغانستان‌ده عیاللر، اخیرگی اوچ-یریم ییل دوامیده اولردن آلینگن حقلری برابریده جیم تورمه‌ی، طالبان‌گه قرشی یۉللرگه چیقیب ناراضلیک نمایش‌لرنی یۉلگه قۉیدی‌لر.
بو ناراضلیک نمایشلر طالبان تامانیدن زوره‌وانلیک بیلن قرشی‌لنیب، اعتراضچی عیاللر حبسگه تارتیلیب و نمایشلر دوامی آلدی آلینگن بۉلسه هم، بیراق اوشبو نمایشلر دنیا کۉزی‌ده افغانستان عیاللری احوالینی عکس اېتیردی.
شو کوره‌شیشلر باعث، طالبان‌گه قرشی خلق‌ارا محکمه‌سیده پرونده آچیلدی و طالبان رهبرلری حبسگه آلینیشی قراری آلیندی همده جنسیت‌گه اساس آپارتاید رسمیت‌گه تانیلیشی اوچون هم سعی‌وحرکتلر دوام اېتماقده دیر.
بو حقده خلق‌ارا انسان حقلرینی کوزه‌تووچی تشکیلاتی نینگ عیاللر بولیمی مسوولی هیدربار اۉزبېک تی‌وی گه ایتیشیچه ” بونی ایتیش کیره ک کیم، اۉتگن ییل ایچیده افغانستان عیاللری نینگ فعالیت لری بعضی مهم موضوع و مسأله لرده اۉز نتیجه سینی بیردی. خلق ارا جزا محکمه سی طالبان نینگ ایککی بویوک رهبرلری اوچون توتوقلمه قراری آلدی و بو البته افغان عیاللری نینگ دواملی مبارزه و مجادله لری نینگ نتیجه سی دیر. کۉپچیلیگ مملکتلرعیاللرگه قرشی ایریمچییلیک لرنینگ برچه تورینی یوق ایتیش کبی خلق ارا کنوانسیون لر همده قانونلرنی بۉزیب ایاغ آستی قیلگنی اوچون طالبان نی خلق ارا عدالت محکمه سیده عدالت گه تاریش اوچون دعوا باشله گنلر.”
ایتیش کېره‌ک که طالبان افغانستان عیاللری نینگ اۉقیش و ایشلش کبی دستلبکی حقلرینی اولردن آلیب قویگن و بو اېسه دنیا تنقیدی‌گه سبب بۉلدی.
