“اۉزبېک تیلی کمبغل اېمس. بلکه اۉزبېک تیلینی کمبغل دیگووچی نینگ اۉزی کمبغل. اولر، اۉز نادانلیکلرینی اۉزبېک تیلیگه تونکه‌مه‌سینلر.”
اۉزبېک ادبیاتی نینگ ییریک نماینده‌سی عبدالله قادری سۉزلریدن.
عبدالله قادری ۲۰نچی عصر نینگ درامه‌تور, شاعر, ادبی ترجمان و تاثیرچن اۉزبېک یازووچیسی اېدی. تاریخی رمانلری آرقه‌لی, اۉزبېک ادبیاتگه ریالیزیمنی کېریتدی و مرکزی آسیا یا تورکستان نینگ کۉپلب یازووچیلریگه تاثیر کۉرستدی.
قادری ۱۸۹۴- ییل تاشکینتده اوشه وقت روسیه‌سی نینگ تورکستانیده, باغبان بیر عایله‌ده توغیلگن. آته‌سی قادر بابا خان بیکلر قۉلیده عسکرلیک قیلگن. آته‌سی نینگ باشیدن اۉتگن واقعه‌لر, عبدالله قادری نینگ قطار اثرلری, خصوصا تاریخی رومانلری نینگ یوزه‌گه کیلیشیگه مهم رول اۉینه‌گن.
اقتصادی معمالری اوچون باله‌لیکدن آق, مستقل محنت قیله باشله‌یدی. تورلی ساحه‌لرده ایشله‌یدی اورنک, سوداگرلرگه کاتبلیک قیله‌دی. او دستلب مسلمان مکتبی, روس -تیزیمی مکتبی همده عبدالقاسم شیخ مدرسه‌سیده تعلیم آله‌دی. اونینگ مسکوده ادبیات کورسیده هم تعلیم آلگنی قید اېتیلگن. قادری، یاشلیگیدن قدیمگی شرق مدنیتی و ادبیاتی روحی‌ده تربیه آلگن. فارسچه, روسچه, عربچه تیللرینی اۉرگنگن و جهان ادبیاتینی اخلاص بیلن مطالعه قیلگن. گوگل, چخوف و باشقه روس اثرلرینی ترجمه قیلگن.
عبدالله قادری ۱۹۱۰نچی ییلیده ادبی فعالیتلرینی باشله‌یدی. بیرینچی مرته “صدای تورکستان” گزیته‌سیده “ینگی مسجد و مکتب” سرلوحه‌سی بیلن مقاله‌سی نشر اېتیله‌دی. آره‌دن کۉپ اوتمه‌ی “طوی” , ” احوالیمیزگه” , “فکر ایله غیل” , ” ملتیمگه بیرقرار” شعرلری, بدبخت کیاو درامه‌سی و جوانباز حکایه‌سی باسیمدن چیقه‌دی. کلوک محزون نینگ خاطره دفتریدن و تاش پولاد نیمه دېدی حکایتلری, اۉزبېک ادبیاتیده‌گی اینگ اعلی هجوی حکایه‌لریدن بیری صفتیده تن آلینه‌دی.
۱۹۱۷نچی ییلیده دولت تونتریلیشیدن سونگ اېسکی شهر آذیقه کومیته‌سی نینگ سرکاتبی, آذیق ایشلری گزیته‌سی نینگ محرری, کسبه‌لر شوراسی نینگ سرکاتبی, مشتم ژورنالی تشکیلاتچیلریدن بیری و تحریر هیتی اعضاسی صفتیده اجتماعی حیات ایچیده فعال اره‌لشه‌دی. عبدالله قادری ایجادی نینگ دستلبکی نمونه‌لری، ملت سیورلیک و معرفت پرورلیک روحیه‌سی بیلن یازیلگنلیگی یقال سیزیله‌دی. جدید چیلیک حرکتی نینگ غایه‌لرینی اۉز دایره‌سیده آله‌دی. مؤلف, اۉز یازوولریده خلق نینگ اۉز تیلیدن کوییب سۉزله‌یدی, ملتنی اویغانیشگه دعوت ایته‌دی و فکرلشگه چارله‌یدی.
قادری نینگ ۲۰ ییللیک اجتماعی و ایجادی فعالیت دوری کیسکین کوره‌شلر, تعقیب و تهدیدلر ایچیده اۉتدی. خلق سیور ادیب، سوویت دوری حقیده‌گی بدیعی اثرلریده, سوویت واقعیلیگیگه خاص ضدیتلرنی, سیاستیده‌گی خطا و کمچیلیکلرنی قورقمسدن و حقیقت بیلن ایتیشگه جزم ایتدی. بیراق، اونینگ بو اورینیشلری بیرین-کیتین ضربه‌گه اوچره‌ی باشله‌یدی.
۱۹۲۶نچی ییل “مشتم” ژورنالیده باسیلگن “یغیندی گپلر” هجویسیده‌گی تنقیدلی ملاحظه‌لر اوچون انقلاب عکسیگه حرکت قیلگنلیکده عیبلنیب قماققه آلینه‌دی. تورلی بهتانلر بیلن سودلنه‌دی. قادری محکمده مردانه توریب، اۉز شانینی حمایه قیله‌دی.
عابد کیتمان قصه‌سی هم روس مفکوره‌چیلریگه معقول کیلمه‌ی، کیسکین تنقیدگه اوچره‌یدی؛ “ایدیالوژی بوزوقلیکلر و خطالرگه” توله سیاسی توتروقسیز اثر صفتیده بهالنه‌دی. رومانلری نینگ اساسی موضوعسی اېسه: ملت تقدیری, بیرلیگی, ایل –یورت قیغوسی, مستقل‌لیگی, ایرکین‌لیگی, اجتماعی عدالت اوچون کوره‌ش غایه‌لری بیلن اوشه وقت حاکملری نینگ مفکوره‌سیگه ضد اثرلر بۉلیب چیقدی. ملت روحینی عکس ایتیرگن, خلق نینگ سیویملی اثرلریگه ایلنگن بو رمانلر، سوویت دوری نینگ سیاستی اوچون ضررلی کتابلر صفتیده تانیله‌دی. عینا شو یازوولریده انقلاب مقصدیده, شورا و رهبرلرنی مطبوعات آرقه‌لی آبروسیزلنتیردی دیگن عیب بیلن وقتینچه‌لیک قماققه تشلنه‌دی. کیین قادری “اکمل اکرمووف” اۉزبېک کمونست رهبر نینگ حمایه‌سیگه اۉته‌دی. اما، بو ایش اونگه ینه خوف توغدیره‌دی و ۱۹۳۷- ییلده “خلق دشمنی” صفتیده قماققه آلینه‌دی. ۹ آیلیک قماقده‌گی سوراق –تیرگاو, قیناق و خارلیکدن سونگ چولپان، فطرت و مسلکداشلری بیلن قتل اېتیله‌دی.
قادری حبسگه آلینگچ اثرلری “ضررلی” حساب بۉلیب، اوتته یاقیله‌دی, کتابخانه‌لردن یوقاتیله‌دی و اولرنی اۉقیش تعقیقله‌ندی.
او اۉز اثرلری بیلن نه‌فقط اوزبیکستان، بلکه بوتون تورکستان خلقی نینگ معنویتینی سقلشده حصه قوشگن. ادیب, عبدالله قادری ۱۹۳۸- ییل اکتوبر آییده جوزوف استالین باشلچیلگیده‌گی کتته تازه‌لش دوریده قتل اېتیله‌دی.
قادری، خلق حیاتی نینگ احوال و روحیه‌سینی ییریک بدیعی اثرده تصویرلش ضرورتنی حس ایتردی. اۉزبېکلر نینگ قنده‌ی خلق ایکنلیگینی کۉرستیب بیره‌دیگان کتته حجملی اثرگه اولکن احتیاج بارلیگینی سیزر ایدی. شو اوچون هم 1919 نچی ییلده «اوتگن کونلر» رمانینی یازیشگه باشله‌دی. بیرینچی اۉزبېک رمانی نینگ دستلبگی بابلری انقلاب ژورنالیده چاپ اېتیلدی. ۱۹۲۸- ییلده ادیب نینگ ایکینچی رمانی «محرابدن چیان» نشر اېتیلدی.
۱۹۳۴-ییلیده اۉزبېکلر نینگ حیاتیده یوز بېرگن اوزگریشلرنی عکس ایتره‌دیگان “عابد کیتمان” قصه‌سینی یازه‌دی. عبدالله قادری نینگ اثرلری اینیقسه, رمانلری جهان مقیاسیده تیز ترقله‌دی. شونی ایتیشیمیز ضرور که؛ ۱۹۲۸-نچی ییلیده”اوتگن کونلر” آذربایجان تیلیده, ۱۹۳۵-نچی ییلیده”محرابدن چیان” تاجیکچه, ۱۹۳۵ ” نچی ییلیده عابد کیتمان” روس تیلیده نشر اېتیلدی. اونینگ اثرلری روسچه, قزاقچه, اویغورچه, تاتارچه, عربچه, ایتالینچه, انگلیسچه, آلمانچه و باشقه تیللرده قیته-قیته نشر اېتیلیب کېلماقده.
عبدالله قادری، اۉز ملتیگه بولگن مهرینی, اولرنینگ احتیاجلرینی و وضعیتلرینی اۉزبېک ادبی تیلده بیان اېتگن. اونینگ اولکن میراثی حالیگچه کتابنی سیوه‌دیگن انسانلر نینگ یوره‌گیدن جای آلماقده. قادری نینگ ایجادی انسانیلیک, عدالت, صداقت و ملی قدریتلرنی اولوغله‌یدی. اونینگ اثرلری بوگونگی کونده هم تورلی شکللرده اورنک: فلملر, آدیو کتابلر, اسپیکتاکیلر یا تیاتیرلرده و مولتی میدیا شکلیده یره‌تیلماقده و ترقه‌تیلماقده. بوندن تشقری, اونینگ اثرلری یاش اولادنی تربیه‌لشده مهم منبع بۉلیب خدمت قیلماقده.
وقت اوتیشی بیلن دنیا ادبیاتی رواجلنیب بارماقده. بیزنینگ خلقمیز بو رواجلنیش نینگ قه‌ییرده ایکنلیگنی بیلیش ممکن می؟ یا که قنچه‌لیک اۉزبېک خلقی نینگ بوکونگی حیات کیفیتی دنیاگه تانیلماقده؟
