بیر ژرونالیست اولهراق بۉش وقتیمده نیمه ینگیلیکلر اجتماعی صحیفهلرده بار اېکن؟ دېب بند بۉلیب تورگنیمده؛ کۉزیم خلقیمیزنینگ تانیقلی یازووچیسی استاد حلیم یارقین جنابلرینینگ ینگی بیر فیسبوک پُستیگه توشدی.
یارقین جنابلری یاش و تویغولی انسانلریمیزدن خانم فهیمه سلطاننینگ ینگی اثری تیارلنگنی حقیده خبر بېریب شوندهی یازگن اېکن؛ “بوگون (۱۲-دیسمبر) سېویملی جیهنیمیز فهیمه سلطاننینگ توغیلگن کونی همده اونینگ “سرندیپیتی” (کوتیلمهگن تاپیلمه) عنوانلی ایکینچی اثری ترقلگن کون دیر.”
دېمک کتاب و بیلیم قدرینی بیلگنلر اوچون هر بیر یازوو و هر بیر کتاب تقدیم اېتیلیشی قیزیق ینگیلیک و کتّه ساوغه دیر. اگرده بو علمی و ادبی اثر اۉز تیلینگیزده اۉز مدنیتینگیزگه تېگیشلی بۉلسه قنچه یخشی بیر آدیم دیر. شو سبب مېن هم بو کتاب و فهیمه سلطاننینگ ینگی اثری بیلن کۉپراق تانیشیش اوچون او کیشیگه یازدیم و مېن سۉرهگن یالغیز آلتی سوراققه فهیمه سلطان اۉقیش و یازیش اوچون بیلگی و تورتکیگه بای جواب قیتردی. خانم سلطان نینگ قیترگن جوابلری یالغیز اۉزینینگ فکریگه خلاصه بۉلمهی، ایچیده بویوک عالملر نینگ سۉزلری هم کېریتیریلگنی، جوابلرنی مېن اوچون چوقور معنالی بیر یازووگه اَیلنتیردی.
کېلینگ قۉییده فهیمه سلطاننینگ ینگی اثری همده اۉقیش و یازیش اوچون بۉلگن چوقور معنالی سۉزلری بیلن تانیشهیلیک.
اۉزبېک تیوی: یقینده چاپدن چیققن اثرینگیز حقیده ایتسنگیز؟
سلطان: ایلک باشده اۉزبېک تیوی ایشلاووچیلری و بو یازوونی اۉقیب تورگن عزیزلرگه سلام و سایغیلر! کیینچهلیک سیزلرنی آلیب بارهیاتگن تاختووسیز کورهش و ایزچیل محنتلرینگیز بیلن قوتلهیمن. الاهیم بو یۉلینگیز دواملی بۉلسین!
اۉتکن ییل خوددی شو تاریخده(۱۲.۱۲.۲۰۲۴) بیرینچی کتابیم آنداچ آتی بیلن مزار شریفده باسیمدن چیققندی. سرندیپیتی (کوتیلمهگن تاپیلمه)، کتابلریمدن ایکینچیسی و شعر توپلمی اولهراق بیرینچی توپلمیم دیر. حاضرچه یلغوز الکترون وریانتینی ترقهتیشگه اولگورگنمن. مقوا و صفحه تیزیمی اوچون اوزیم باش قاتیردیم. توپلمده شعرلر کرونولوژیک یوسینده ییرلشتیریلگن. شعرلردن کۉپچیلیگی اېرکین قالبلرده یازیلگن بۉلیب، قیسقه شعرلر و هایکولرگه هم اۉرین بېریلگن. کتاب، ۱۱۴ بیتده سیغدیریلگن دیر.
اۉزبېک تیوی: بو ایککینچی اثرینگیز و محتواسی حقیده ایتسنگیز نیمه موضوع حقیده قرهتیلگن؟
سلطان: کتاب، شعر توپلمی بۉلگنلیگی اوچون اوزهل و مخصوص بیر تیماگه قرهتیلمهگن. اونده تورلی خیل موضوعلر بۉییچه شعرلرنی اوچرهتیب بیله سیز. اۉقووچیلریمیز، اوزهللیک بیلن باش سۉز آرقهلی اۉزبېکچه شعریت تاریخیگه قیسقهچه سیاحت قیلیشلری ممکن. قبتالیده اېسه یرهتیلگن ارباغ دنیاسیده، اولرنی کوتیلمهگن تاپیلمهلر کوتماقده دیر.
اۉزبېک تیوی: بو اثرنی یرهتیش اوچون سیزگه توغیلگن فکرینگیز تۉغریسیده ایتسنگیز؟
سلطان: مین شو سوراق بیلن اۉزیمگه باش اورگندیم: بیزنینگ ادبیاتیمیزده شعر نینگ اۉرینی قندهی بۉلگن!؟
کیین بو سوراق بیلن خوددی بیر ارکیالوگ کبی بیلگیلرنی قازیشگه دوام ایتدیم. تاپیلگن ایپ اوچلری (سرنخ) بیلن اینگ چوقور قودوقلرگه توشیب بارهی بېردیم. اۉزیم آلگن بیلگیلرنی کتاب آرقهلی یاییش تیلهگی تاپیلدی. شو ترتیب باش سۉزنی، سوراققه جواب بیریش آماجیگه خدمت قیلهجک شکلده یازیشگه قوییلدیم. کیینچهلیک ایلدیزلر نینگ بوتونینی بوکونگی بیرگن میوهلری بیلن بیرلشتیردیم. بو ایشده میندن هم بیر ایز قالسین دییه آرقهسیدن شعرلریمنی ییرلشتیردیم. اېندی کتاب اوچون ماس آت تنگلش پیتی کیلگندی. بیلیم دنیاسیده تصادفأ تاپیلگن یا اۉرتهگه کېلگن واقعهلر، کشفلر و ینگیلیکلر بۉلیب تورهدی. توپ- نیگیز بولرنی افادهلش اوچون سرندیپیتی سۉزینی ایشلهتهدیلر. بو غایهده کوتیلمهگنده تاپیلگنی اوچون توپلم نینگ آتینی سرندیپیتی یعنی کوتیلمهگن تاپیلمه دیب اتهدیم.
اۉزبېک تیوی: تیلیمیزده ایجاد قیلیب کېلهیاتکن یاش قلملی انسانلریمیزدن سیز بو تویغوینگیز حقیده سورهماقچنمیز؟
سلطان: سونآی آقین شوندهی دیگن اېدی: ایریم پیتلر دنیانینگ اینگ زور مسلگی دیر؛ اۉز تویغولرینگگه ترجمان بۉلیش. بو سوراققه حس قیلگنیم بیرینچی تویغو خوددی شو یازوو کبی بۉلدی. (Rainer Maria Rilke) نینگ یاش شاعرگه مکتوبلر (۱۹۰۳) کتابیدن بیر قیسقه آلینتی قیلهمن. او شوندهی سوراق سورهگندی: “سیزنی یازیشگه اوندهی دیگن سببنی تاپینگ. بو سبب یورهگینگیزنی اینگ چوقور بورچهگیگه ایلدیز سالیب، سالمهگنینی تیکشیرینگ. دیییهیلیک که یازیشینگیز تقیقلندی. اولر می ایدینگیز یا که تیریکلیککه دوام می ایتر دینگیز! اینیقسه شوندهی قیلینگ: کیچهلرینگیزنی اینگ ساکن پیتلریده شو سوراقنی جوابلنگ: چیندن هم یازیشیم کیرهک می؟ اگرده جوابینگیز ساده، کوچلی بیر «یازیشیم کیرهک!» بۉلسه، اونده حیاتینگیزنی بو کیرهکلیلیک اوزره انشأ قیلینگ.”
بلکیده مین شو سوالنی اۉزیمگه بېرسم، شبههسیز که جوابیم «یازیشیم کیرهک!» بۉلردی. چونکه بو آق و قاره چیزیقلر ایچیده سناقسیز بویاقلی یشهملر بار. سیز ایتینگ چی! بو دنیادن وازکیچیب بولر می اېدی…! که مین وازکیچسم
اۉزبېک تیوی: ینگی اثرینگیزنی نیمه امیدلر بیلن یرهتدینگیز؟
سلطان: کتاب سېورلر، اۉقیش و یازیش سېوگیسی بیلن یانیب-توتیشگنلر، قیسی کتاب بۉلمهسین-اونینگ اینگ اینجه دیتایلریگه دقت قرهتهدیلر. اۉزیمدن اورنک بېرهدیگن بۉلسم، مین اوچون کتاب نینگ آتی، مقواسی، تقدیمات صفحهسی، ادبی ژنری، تیماسی، ینگی غایهلری نینگ بارلیگی، باش سۉزی… اینگ اونوملیلریدن سنهلهدی. قندهی که اوزیم کتابلردن بیر نرسهلر کوتهمن. ایشانهمن که باشقه اۉقووچیلر هم شوندهی دیرلر. بیر قرهشده هر بیرته اۉقووچی نینگ اۉز ایستکلری بۉلهدی. کتاب نینگ یازیش غایهسی قندهی چیققنی حقیده یوقاریده سۉز یوریتدیک.
بهچت چهلیک ایتهدی؛ “ادبیات اثری، اوقووچی نینگ قوشیلیش و قتنهشیشیگه احتیاجی بار دیر.” دیمک مېن اوچون بالهم نینگ اوقیلیشی و اوقووچیسی نینگ مول بۉلیش امیدی انچه کتته. بیراق، هر نرسهدن آلدین تقدیمات صفحهسیده هم ایسلهگنیم کبی قرانغولیککه قرشی خاتین-قیزلریمیز نینگ امید آیدینلیگنی غلبه قازانیشینی اېستهیمن. خوددی منه شو بویوک امید بیلن کتابنی باشده جان پارچهلریم لطافت، ماریا و کیین اېسه بوتون خاتین-قیزلریمیزگه ساوغه ایتگنمن. یقینده ظفر اولرنینگ صبرینیکی بۉلسین دیمن.
اۉزبېک تیوی: کیلهجکده مقصد قیلگن علمی ایشلرینگیز حقیده بیراز ایتسهینگیز؟
سلطان: سۉز سرندیپیتی کوتیلمهگن تاپیلمهدن کیتر اېکن، اوشبو سوراققه او ییردن بیر شعر بیلن جوابگه باشلهیمن:
دیدیلر که؛
خیاللرینگ کیلهجهگین
کیلهجگیم خیالینگده من
ادبیاتده مېن آماتور بیر کیشیمن. بلکیده ادبیات دنیاسیده مینینگ اوینیم، تانیقلی شطرنج استادی کاسپارف و آماتور شطرنج اۉیینچیسیگه اوخشهیدی. بلکیده حکایهم اولردن فرقلیراق بۉلیب، باشقه یوسینده کېلیشهدی. بیلیب بۉلمهیدی توغریسی… هر حالده مین ینگلیکلر بیلن تانیلیش و ایسلهنیش اېستهیمن. بلکیده ادبیات دنیاسیده ینگیلیکلر قیرالیچهسی بولیش نیتیم بار دیر. کوتیلمهگنده میندن ینگی تاپیلمهلر بیلن دوچ کیلیشینگیز ممکن. دیماق ایستهگنیم؛ کیلهجکدهگی غایهلریم بیلن سیزلرنی سورپریز قیلماقچیمن. شو اویده من که سورپریزلر برچهنگیزنی قیزیقتیرهدی.
سوراقلرینگیز نینگ اداغیده کېلگن ایکنمیز، ساغلیک و ایسنلیک تیلهگن حالده دایمی تیلگیم: برچهنگیز نینگ روحینگیز کتابلرگه آقهبیرسین
