طالبان ۲۰۲۱-ییل اگوست آییده افغانستانده تۉلیق حاکمیتنی قۉلگه کیریتگندن سۉنگ، سابق دولت خدمتچیلری، عملدارلر و حربيلر «عمومي عفو» آستیده بۉلیشینی وعده قیلگن اېدی. اما عملیات میدانیده‌گی وضعیت، اینیقسه فاریاب ولایتیده، بو وعده نینگ بجریلمه‌گنینی کۉرسه‌تماقده. بوگونگی خبرلرگه کۉره، طالبان اۉندن آرتیق سابق حربيلر و حتا اولر نینگ عایله اعضالرینی بیر نېچه قیشلاقلرده هېچ قنده‌ی سبب بیان اېتمسدن قۉلگه آلدی. بو ینگی تۉلقین ینه خوفسیزلیک، انسان حقوقلری و طالبان نینگ عمومي عفو وعده‌سی حقیده‌گی بحثلرنی سیاسي و عامه‌وي محیطده کوچه‌یتیردی.
قیصار، کوهستان و شیرین تگاب تومنلریده‌گی محلي منبعلرنینگ تصدیقلشیچه، طالبان بوگون تانگده بیر نېچته اویلرگه باستیریب کیریب، کمیده اۉن نفر سابق ملي اوردو و پولیس خادملرینی قۉلگه آلدی. گواهلرنینگ ایتیشیچه، اولر قرشیلیکسیز اوشلنگن و حربي مو‌ترلرده نامعلوم منزلگه آلیب کېتیلگن. قۉلگه آلینگنلر نینگ ایریملری جمهوریت دوریده خدمتدن کېتگن بۉلیب، عادي فقرالیک حیاتیده یشه‌ب یورگن.
بیر گواه شونده‌ی دېیدی:«طالبان ساعت بېشده کېلدی. اېشیکنی سیندیریب. اویده تورگن برچه اېرککلرنی تشقریگه چیقردی. حتا که حربي خدمت بیلن هېچ قنده‌ی علاقه‌سی بۉلمه‌گن کیچیک اوکه‌سینی هم آلیب کېتدی. نېگه بونده‌ی قیلیشگنینی و اولرنینگ تقدیری نیمه بۉلیشینی بیلمه‌یمیز.»
بو فاریابده بیرینچی مرته صادر بۉله‌یاتگن حادثه اېمس. ۲۰۲۲–۲۰۲۴-ییللرده اوشبو ولایتده اۉنلب اۉخشه‌ش حالتلر – قۉلگه آلیش، قییناق و حتا یۉقالیب کېتیش حالتلری قید اېتیلگن. بیرلشگن ملتلر و انسان حقلرینی کوزه‌توچی تشکیلاتلر هم اۉز حساباتلریده بیر نېچه بار طالبان نینگ عفونی بوزیشینی آشکار قیلگن ایدی.
۲۰۲۴-ییل اپرېل آییده کوهستانده «معروف عطاي» و «صبغت الله عطاي» اسملی ایکّی سابق حربي قۉلگه آلینگن. شو ییل جولای آییده میمنه‌ده سابق عسکر «خیرالله» نامعلوم شخصلر تامانیدن اۉلدیریلگن. بو حالتلر طالبان نینگ سابق حربيلرگه نسبتاً تیزیملی و رېجه‌لی مناسبتده اېکنینی، اَیریم حاللرده قییناق و صحرا عدلیه آرقه‌لی قتلنی هم اۉز ایچیگه آلیشینی کۉرسه‌ته‌دی.
قۉلگه آلیشلر نینگ دوام اېتیشی فاریاب نینگ اجتماعي توزیلیشیگه جدّي تأثیر کۉرستماقده:
• قۉرقوو محیطی: عایله اعضالری قۉلگه آلینیشی یاکه انتقامدن قۉرقیب، سکوت سه‌قلشگه مجبور.
• ایشانچسیزلیک: آدملر طالبان نینگ وعده‌لریگه ایشانمه‌ی قۉیگن، شخصي خوفسیزلیک یۉق دېگن حسسی کوچه‌یگن.
• مجبوري کۉچیش: کۉپلب سابق حربي عایله‌لری حیاتلرینی سه‌قلب قالیش اوچون ولایتنی یاکه مملکتنی ترک اېتیشگه مجبور بۉلماقده.
• اقتصادي انقراض: عایله باشلیغی‌نینگ قۉلگه آلینیشی خاتین و باله‌لرنی یالغیز قالدیریب، قشّاقلیککه محکوم قیلماقده.
فقرالیک فعاللری و انسان حقوقلری تشکیلاتلری بیر نېچه بار خلق‌ارا جماعتچیلیکنی طالبانگه باسیم اۉتکزیشگه چقیرگن. افغانستان نینگ بیرلشگن ملتلر تشکیلاتیده‌گی وکیلی نصیر احمد فایق مذکور تشکیلات خوفسیزلیک کېنگشیده بو جریاننی «انسان حقوقلرینی بوزیش و برقرار تینچلیککه تهدید» دېب بهاله‌دی.
بو تشکیلاتلر اساسي طلبلرینی قوییده‌گیچه بیان قیلگن:
۱. قۉلگه آلینگنلر نینگ اسملری و سه‌قلنه‌یاتگن جایلری آشکار قیلینسین.
۲. عایله اعضالریگه اولر بیلن اوچره‌شیش حقوقی بېریلسین.
۳ . برچه عیبلاولر اوچون آچیق و عدالتلی تدقیقات جریانلری تشکیل اېتیلسین.
۴. سابق حربيلرگه نسبتاً شخصي یاکه جماعه‌وي انتقاملر تاخته‌تیلسین.
فاریابده‌گی سۉنگگی عامه‌وي قۉلگه آلیشلر طالبان نینگ سابق حربيلرگه نسبتاً سیاستی اۉزگرمه‌گنینی، عکسینچه کوچه‌یگنینی کۉرسه‌تماقده. بو وضعیت شمالي افغانستانده جدی شکلده انسانی انقراض خوفینی کوچه‌یتیره‌دی. اگر بو جریان دوام اېتسه، ینگی کۉچیش تۉلقینی و حتا محلي قرشیلیک حرکتلریگه آلیب کېلیشی ممکن.
خلق‌ارا جماعتچیلیک نینگ سکوتی طالباننی ینه‌ده جسور قیلیشی ممکن. شو سببلی عامه‌وي اخبارات واسطه‌لری، انسان حقوقلری تشکیلاتلری و خلق‌ارا انستیتوتلر بو حالتلرنی حجتلشتیریب، اۉز وقتیده قرشیلیک بیلدیریشلری شرط، عکس حالده قۉلگه آلیشلر عادي حالتگه ایلنیب قالیشی ممکن.
