خواجه احمد یسوی مقبره‌سی مرکزی آسیاده‌گی اینگ محتشم و مهم تاریخی آبده‌لریدن بیری دیر. یسوی مقبره‌سی قزاقستان نینگ جنوبیده, قدیمی تورکستان شهریده جایلشگن. بو بویوک بنا نه فقط ۱۲نچی عصرده یشه‌گن ییریک تورک صوفیسی خواجه احمد یسوی نینگ مقبره‌سی, عینی حالده تیموریلر دوری نینگ معمارچیلیگینی عکس ایتیروچی نایاب اثر دیر. شونینگ اوچون بوکونگی کونده بو بنا, تیمورلر دوری نینگ اینگ ییریک و اینگ یخشی سقلنگن انشاتلریدن بیری حساب بۉله‌دی.
احمد یسوی کیم بولگن؟
خواجه احمد یسوی ۱۰۹۳- ییلده سیریم شهریده توغیلگن و ۱۱۶۶-ییلده عالمدن اۉتگن. یسوی, اورته عصرلر نینگ اینگ تانیقلی تورک متصوفلریدن بۉلیب “یسوی ترقیات” ناملی صوفیلیک یۉنلیشی‌نینگ اساسچیسی حساب بۉله‌دی. اونینگ اینگ مشهور اثری “دیوانی حکمت”, تورکی تیلده یازیلگن. او، نه فقط قزاقستان و اۉزبېکستان بلکه بوتون مرکزی آسیا, ایران, خراسان و حتی که انادولوده-ده کتته تاثیر کۉرستگن.
احمد یسوی بخاراده مشهور شیخ یوسف همدانی قولیده تعلیم آلگن. سۉنگره تورکستانگه قیتیب, بوتون عمرینی خلقنی معرفتگه و تصوفگه دعوت قیلیشگه بغشله‌گن. اونینگ زاهدانه حیاتی و چوقور معنویتی اونی خلق آره‌سیده نهایتده سیویکلی و حرمتگه لایق قیلگن.
مقبره قوریلیشی
خواجه احمد یسوی ۱۲. عصرده وفات ایتگنیدن سونگ, اونینگ قبری اوستیگه عادی بیر مقبره قوریلگن اېدی. بو زیارتگاه خلق آره‌سیده کتته اعتبار بیلن قدرلنیب، دایمی روشده زیارت قیلینر اېدی. بیراق، یوز بیرگن اوریشلر و باسقینلریده؛ یسی حاضرگی آتی بیلن تورکستان شهری آغیر ضربه آلگن. نتیجه‌ده کۉپلب مدنی و دینی آبده‌لر بوزیلگن. انه شو دورده یسوی مقبره‌سی هم باسیقنلردن امان قالمه‌گن. شونگه قره‌مه‌ی, خلق یسویگه بۉلگن حرمتینی یوقاتمه‌گن. زیارتچیلر حتی عادی قبر شکلیده سقله‌نیب قالگن و مقدس قبر جایگه کیلیشگه دوام ایتگنلر.
آره‌دن انچه وقت اۉتیب, ۱۴. یوز ییل آخریده, انیقراغی ۱۳۸۹ ییلیده, بویوک سرکرده امیر تیمور بو ییرنی اولوغلب, یسوی شرفیگه ییریک مقبره قوریشنی بویره‌دی. قیناقلرده شونده‌ی بیر روایت بار:
تیمور بخاراگه کیته‌یاتگنده یۉلده تورکستانگه باریشیگه تۉغری کیله‌دی. تورکستانلیک خواجه احمد یسوی اونینگ توشیگه کېره‌دی: “ای ییگیت، تیزده بخاراگه بار، او ییرده‌گی ظالم شاه نینگ اۉلیمی سی‌نینگ قۉلینگدن بۉله‌دی، خلق سینگه قوتقریلیش امیدی بیلن قره‌یدی.” دېدی. توشدن اویغانگن تیمور شکر قیلیب، تورکستان حاکمی نوگای‌باکنی چه‌قیریب، احمد یسوی نینگ قبر اوستیگه جوده چیرایلی بیر مقبره قوریشنی بوییوره‌دی. تیمور, تصوف و معنویتگه چوقور حرمت بیلن قره‌گن. او, بو مقبره‌نی اۉز دوری نینگ اینگ ایلغار معمارچلیک اسلوبلری بیلن تیکلنیشینی ایسته‌گن. قوریلیش ایشلر ۱۴۰۵- ییلگچه دوام اېتدی. بیراق، تیمور نینگ اۉلیمی بیلن بنا نینگ ایریم قسملری توگه‌مه‌ی قالدی.
ینگی مقبره تیموری معمارچلیگی نینگ اینگ یارقین نمونه‌لریدن بیری بۉلیب, کیینچه‌لیک سمرقندده‌گی امیر تیمور مقبره‌سی و هراتده‌گی معماری مجموعه‌لریگه هم الهام قیناغی بولدی. بنأ خام خشت, پیشیق خشت, گچ و سیرلی (براق رنگی) کوشینلر بیلن بیزه‌تیگلن. مقبره دیوارلری ماوی, کوک و آلتین رنگیده‌گی نقشلی کوشینلر بیلن قاپلنگن. کیینگی عصرلرده مقبره اقلیم شرایطلری, طبیعی آفتلر, سیاسی بیقرارلیک و پرواسیزلیک طفیلی بیر نیچه مرته ضرر کۉرگن. سوویت دوریده دینی فعالیتلر تقیقلنگنی اوچون مقبره زیارتگاه صفتیده سقلنیب قالدی. ایریم قسملری یمیریله باشله‌دی و کوریمسیز حالگه کیلدی. بیراق, ۱۹۹۱= ییلده قزاقستان مستقلیککه ایریشگچ, مقبره نینگ تاریخی و معنوی اۉزه‌لیکلریگه ینگیدن اعتبار بیریلدی. دولت تمانیدن بیر نیچته ریستوره یا قیته تیکلش لایحه‌لری عملگه آشیریلدی.
مقبره نینگ عمومی اولچملری: ۶۲ متر اوزونلیک, ۴۶ متر کینگلیک و ۳۸ متر یوکسکلیکدن عبارت. باش گنبدی ایکی قبتلی گنبد بۉلیب, دیامتری ۱۸ مترگه تینگ کېله‌دی. یسوی مقبره‌سی مرکزی آسیاده‌گی اینگ کتته گنبدلردن بیری دیر. ایچکریده ایسه مسجد, کتابخانه, ذکرخانه, خانقالر و مهمانلر اوچون مخصوص حجره‌لر موجود. اینیقسه کتته گنبد, تشقی بیزه‌کلر, کیریش ایشیکلری و ایچکی خانقالر قیته تیکلنگن.
۲۰۰۳-.نچی ییلده یسوی مقبره سی یونوسکو نینگ جهان میراثی رویخطیگه رسمی یوسینده کیریتیلدی.
بوگونگی کونده ایسه او زمانوی تکنالوژیلر یاردمیده سقلنماقده و ” آزریت سلطان” تاریخی-معنوی مجموعه‌سی یا موزه ترکیبیده, خلقرا استندرلرگه موفق یوسینده حمایت قیلینماقده. حاضرده “آزریت سلطان” آتیده‌گی تاریخی مدنی موزه مجموعه‌سی نینگ مرکزی قسمی حساب بۉله‌دی.
حاضرگی حالتی و جهان بوییلب اهمیتی
(مقبره عصرلر دوامیده طبیعی آفتلر و سیاسی اۉزگریشلر طفیلی بیر نیچه بار ضرر کۉرگن، هر دایم زیارتده دینی فعالیتلر چیکلنگن بۉلسه-ده، بو آبده نینگ تاریخی و معنوی اهمیتی سقلنیب قالگن. ۱۹۹۱ نچی ییلده قزاقستان مستقللیکه ایریشگچ, دولت بو آبده‌نی ملی میراث صفتیده اعتراف ایتدی و اونی تعمیرلش بویچه کینگ قمراولی لایحه‌لرینی عملگه آشیردی. )
احمد یسوی مقبره‌سی بوگونگی کونده نه‌فقط قزاقستان, بلکی بوتون تورکی دنیاسی و اسلامی مدنیت اخلاصمندلری اوچون هم عزیز زیارتگاه دیر. اونینگ معمارچلیکده‌گی اوزیگه خاصلیکلری, تصوفی روحیت بیلن اویغونلیگی, تاریخی قدری و مدنی معناسی اونی جهان مقیاسیده نایاب آبده‌گه ایلنتیرگن.
شونینگ دیک, قزاقستان بای طبیعی ریسورسلرگه ایگه. بیراق، بوندن هم مهمراغی, بو یورت اۉزی نینگ بای اوتمیشی و بوگونگی زمانوی ترقیاتینی اویغون طرزده سقله‌ی آلگن نادر یورتلردن بیری حساب بۉله‌دی. قزاقستان نینگ تاریخی جایلری ایچیدن, خواجه احمد یسوی نینگ مقبره‌سی خلق یوره‌گیده اۉزیگه اۉزه‌ل اۉرینگه ایگه.
