سابق جمهور رییس محمد اشرف غنی، اگر خلق احتیاج سېزسه و طلب قیلسه، افغانستاننی بحراندن چیقریش اوچون «توزه‌توچی یۉللرنی کۉرسه‌تیش و تکلیف اېتیشده » رۉل اۉینشگه تیار اېکنینی بیلدیردی.
او بوگون پنجشنبه، 29 – عقرب اعلام قیلگن بیاناتیده ایتیشیچه، افغانستان جوده نازک تاریخي دوردن اۉتماقده و ایکّی یۉل آره‌سیده‌گی تقدیرنی بېلگیلاوچی تنلاو باسقیچیگه یېتگن. بو جریان کتّه خوف-خطرلر بیلن بیرگه ییریک امکانیتلرنی هم اۉز ایچیگه آله‌دی دېدی.
غنی، خلق شاشیلینچ و اساسي بیر بحثنی طلب قیلماقده؛ بو بحث ملي منفعتلرنینگ چېگره‌سینی انیقلب، اولر بۉییچه ضرور اتفاققه یۉل آچیشی کېره‌ک دېب ایته‌دی
او بیاناتی نینگ بیر قِسمیده شونده‌ی دېگن: «اېندی بیز جدّي طرزده ملي ملاقاتیمیز نینگ مرکزینی شونگه قره‌تیشیمیز کېره‌ک: مقصدلریمیز قنده‌ی بېلگیلنیشی ممکن؛ اولرگه قنده‌ی اېریشه‌میز؛ دنیا بیلن قنده‌ی قَیته باغلنه‌میز و یقین- اوزاق مملکتلر بیلن مناسبتلرنی قنده‌ی ترتیبگه سالیب مستحکمله‌یمیز. اگر تنلاویمیز کېله‌جک بۉلسه، اجماع ضرور یعنی کۉپچیلیک نینگ اشتراکی (همه اېمس)، مملکت ایچیده و تشقریسیده کېنگ بحث‌لر آرقه‌لی شکللنیشی کېره‌ک. بیز نینگ امان قالیشیمیز بیر-بیریمیزنی قبول قیلیش، برقرارلیک، اصلاحات و دواميلیکده‌دیر.»
غنی قۉشیمچه قیلشیچه، اونینگ نظریده اساسي یېچیم «آلدینگه حرکت قیلیش و برچه‌میز بیرگه آلدینگه یوریش، شو بیلن بیرگه تاریخ سبقلرینی عموملشتیریب، اولرنی کېله‌جکنی یخشیلش اوچون قۉللش»دیر.
او نینگ یازیشیچه: «یکونیده ینه بیر بار تکرارله‌ماقچیمن: مېن اۉزیم اوچون هېچ نرسه ایسته‌مه‌یمن و بونگه اینتیلمه‌یمن، لېکن اگر احتیاج توغیلسه و خلق بونی طلب قیلسه، انقراضدن چیقیش اوچون حل یۉللرنی کۉرسه‌تیش آرقه‌لی اۉز رۉلمنی بجریشگه تیارمن. بو یۉللر نینگ اساسي نقطه‌لری – اۉلیمدن حیاتگه، قشّاقلیکدن فراوانلیککه و ملي برادرلیکنی ظلمگه قرشی قۉییشدیر.»
اشرف غنی 2014-ییلگی سیلاولردن سۉنگ جمهور رییس بۉلگن و رقیبی عبدالله عبدالله بیلن ملي یگانه حکومت توزگن اېدی.
ایکّله‌سی 2019-ییلگی سیلاولرده هم رقیب بۉلیشدی و ینه کېلیشوو اساسیده‌گی حکومت شکللنتیریلدی. نهایت، 2021-ییل اگستیده کابل طالبان قۉلیگه اۉتگه‌چ، غنی قاچیب کېتدی، عبدالله اېسه کابلده قالدی.
تۉرت ییلدیرکه، طالبان افغانستانده حکمرانلیک قیلماقده. بو گروه حاضرچه فقط راسسيه تامانیدن رسمي تن آلینگن.
طالبان یشاوچیلرگه، اینیقسه عیاللر و قیزلرگه جوده قتّيق چېکلاولر قۉیگن، اولرنی اېنگ اساسي حقلردن محروم قیلگن.
طالبان قَیتگنیدن سۉنگ خلق‌ارا یاردم نینگ تۉخته‌تیلیشی، اقلیم اۉزگریشلری، بیر نېچه بار تکرارلنگن زلزله‌لر و قۉشنی مملکتلردن میلیونلب مهاجرلر نینگ قَیتیشی افغانستاندهگی انقراضنی ینه‌ده آغیرلشتیردی. حاضر میلیونلب آدملر آچلیک و قشّاقلیک بیلن یوزمه-یوز توریبدی.
