میلادی تقویمی‌ده ۸ – مارچ خلق‌ارا خاتین-قیزلرنی بیرلشگن کونی اوله‌راق تعیین‌لنگن و بو کوندن بیر عصردن بیری نشان‌لنیب کیلماقده.
دیمک، ۸ – مارچ میلادی ۱۹۰۹ – ییل، رسمی کورینیشده، خلق‌ارا خاتین-قیزلر کونی تعیین‌لنگن بۉلسه‌ده، بیراق بو ییل‌دن ایلگری عیاللر حقلری اوچون کۉپلب کوره‌شیشلر بجریلگن اېدی.
خلق‌ارا خاتین-قیزلر کونی نینگ تاریخچه‌سی
خاتین-قیزلر حقلری اوچون کوره‌شیش و ناراضلیک ایلک بار امریکا و اروپا ۱۸۵۷ – ییل‌دن کیین باشلنگن اېدی و نهایت بو ییل‌دن کېین باشلنگن کوره‌شیشلر عیاللر حقلری رسمیت‌گه تانیلیشی و اولرنی بیرلشتیریش اوچون بیر کون تَنلنیشی‌گه سبب بۉلدی.
امریکا و اروپاده عیاللر اولردن ایشخانه‌لرده کوپ ایش آلینیشی بیراق ایرکک‌لرگه نسبتن آز آی‌لیک بیریلیشی‌گه قرشی ناراضلیکلر باشلندی و بو ناراضلیکلر شیکاگو شهریده، تۉقمه‌چیلیک بیر ایشخانه‌سیده ناراض ایشلاوچی عیاللردن قطاری یانغین‌گه دوچ کیلیب، جان بېرگنلریدن کېین جدی بۉلدی.
واقعه بونده‌ی اېدی که شیکاگو شهریده تۉقمه‌چیلیک ییریک ایشخانه‌لریدن بیرینی عیال ایشلاوچیلری اولرنی ایش اوستیده‌گی آغیر شرایط‌لریدن شکایت قیلیب، ناراضلیککه باشله‌دی. کیین بو ایشخانه ایگه‌سی ناراضلیکلرنی باشقیریش اوچون عیاللرنی حبس‌گه آلدی و عیاللر حبس‌گه سقلنگن مکان‌گه یانغین صادر بۉلیب، ناراض ایشچی عیاللردن ۱۲۹ عیال الاوگه یانیب، جانلرینی بېردیلر و بو واقعه اېسه عیاللر حقلری اوچون جدی کوره‌شیش‌لرگه یۉل آچیب و نهایت‌ده میلادی ۱۹۰۹ – ییل‌دن بۉیان عیاللر حقلری اوچون بیر کون تعیین‌لندی.
خلق‌ارا خاتین-قیزلر کونی نینگ غایه‌لری نیمه؟
دیمک، خلق‌ارا خاتین-قیزلر کونیدن مقصد، بشریت ایچیده عیاللر بیلن ایرککلر بیر خیل حق‌گه ایگه بۉلیشلری دیر و بو کون ناملنیشی مقصد بۉلگن ناراضلیکلرگه ایشخانه‌لرده عیاللرنی اوستیده‌گی آغیر شرایطلر کۉپه‌یتیریلیشی، عیاللر بیلن ایرککلر اوچون بیر خیل آی‌لیک و ایش زمانی تعیین‌لنیشی و عیاللرگه حامله‌دارلیک اوچون مخصوص بوش کون اَجره‌تیلیشی اېدی.
کېین اېسه عیاللرنی کونی مناسبتی جماعه‌نینگ بو قشری اوچون کۉپراق دادخواه‌لیک اېتیلیب، جماعه‌نینگ تۉرلی بۉلیم‌لری اینیقسه، سیاست، اقتصادیات و مدنیت‌گه عیاللرنی اونملی اۉرینی نظرگه توتیلیشی، عیاللر هم آواز بیریش و اۉزلرینی تقدیرینی اۉزلری حل قیلیش حقیگه ایگه بۉلیشلری مقصد کوره‌شیلدی.
عیاللر حقلری خصوصیده کوره‌شیشلر دوامی
خاتین-قیزلر خلق‌ارا کونی تعیین‌لنگنیدن کیین هم عیاللرنی حق و حقوقلری اوچون دنیا نینگ تۉرلی بورچکلریده کوره‌شیشلر و دادخواه‌لیکلر دوام اېتگن و حاضر هم دوام اېتیب کیلماقده.
خاتین-قیزلر خلق‌ارا کونی رسمی تَن آلینگنیدن کیین، بیر ییل ایچیده دنیا بۉیلب، عیاللر حقلری اوچون کمیده ۳۰۰ ناراضلیک نمایش اوتکزیلگنی رویخط‌گه آلینگن و دنیا نینگ بیر چیککه‌سیده خاتین-قیزلر حق و حقوقلری نظرگه توتیلگن بۉلسه‌ده، بیراق ینه بیر مملکت یا-ده منطقه‌ده بو خصوصده توجه قره‌تیلمه‌گنی، عیاللر اوچون بۉلگن دادخواه‌لیکلر دوامی‌گه باعث بۉلیب کیلماقده.
خاتین-قیزلر کونی و افغانستان عیاللری نینگ احوالی
بوییل ۸ – مارچ خلق‌ارا خاتین-قیزلر کونی افغانستان‌ده شونده‌ی بیرحالده ییتیشیب کیلماقده دیر که افغانستان نینگ حاکمیتی تیپه‌سیده، طالبان تۉرگن و افغانستان ایکی ییل و بیر نیچه آی‌دن بۉیان، بو ایدیولوژیک و حربی گروه تامانیدن باشقیریلیب کیلماقده.
طالبان حکومتی خلق‌ارا تنقیدلرگه قرشی، افغانستان جماعه‌سیده عیاللر حضورینی چیکلنتیرگن و انه شو باعث، حاضر افغانستان، دنیا بۉیلب عیاللر اوچون اینگ یامان جغرافیه‌لردن بیری تانیله‌دی.
حاضر افغانستان‌ده عیاللر، اۉقیش، ایشلش و سفر قیلیش کبی دستلبکی حقلریدن محروم و طالبان تامانیدن حتا سیاحت مکانلری یا-ده عادی‌گینه حمام یا-ده گوزه‌للیک سالون‌لریده هم بارالمه‌یدیلر.
طالبان حکومتی نینگ بو یانده‌شوویگه قرشی افغانستان‌لیک عیاللر ناراضلیک بیلدیریب، کابل شامل افغانستان نینگ تورلی ولایتلری، جملهدن تخار و بلخ ولایتلریده ناراضلیک نمایشلر اوتکزدی.
بیراق اۉتکن ایکی ییل‌دن کوپراق‌دن بیری، بو ناراضلیک نمایشلر طالبان نینگ زوره‌وانلیک بیلن بۉلگن یانده‌شوولریگه دوچ کیلیب، ناراضلیک بیلدیرگن عیاللردن کوپینچه‌سی توتقین‌گه آلیندی و ایریملری اېسه حاضر هم حبس‌گه سقلنیب کیلماقده.
طالبان افغانستان حاکمیتیگه قیتگنیدن بۉیان، ۸۰ آرتیق بویروغ ترقه‌تیب، عیاللرگه قرشی توسیق‌لیکلرنی یره‌تگن و بو وضعیت‌گه قرشی دنیا بۉیلب کوپلب ییغینلر همده کنفرانسلر هم بۉلیب اوتگن، بیراق دنیا هم‌جمعیتی نینگ بو سعی‌وحرکتلری حاضرگه قدر هیچ بیر عملی نتیجه بیرگن اېمس.
سونگی سۉز اوله‌راق ایتیش کېره‌ک ایکن، طالبان حکومتی نینگ یانده‌شووی کبی عیاللرگه قرشی آغیر شرایطلر بار ایکن، عیاللر حقلری اوچون کوره‌شیشلر کمیده ایکی عصردن بۉیان دوام سوریب کیلماقده.
