کمال الدین بهزاد (1455-1535)
ماوراانهر و خراسان‌ده 15عصرده‌گی رنسانی (اویغانیش دوری) وکیللریدن بیری، نوایي نینگ شاگردی، «شرق رافائلی »، اولوغ مصور و میناتور‌ساز کمال‌الدین بهزاد دیر.
نه فقط مسلمان شرقی خلقلری، بلکه بوتون دنیا خلقلری صنعتی تاریخیده سېزیلرلی ایز قالدیرگن، اونینگ ترقیاتیگه اۉزی‌نینگ بره‌که‌لی حصه‌سینی قۉشگن زبردست مصور کمال‌الدین بهزاد 1455 ییلده هراتده کمبغل هنرمند عایله‌سیده دنیاگه کېلگن. بهزاد آته-آنه‌دن جوده اېرته اجرلدی. اونی باله‌لیگیده هرات‌نینگ مشهور مصوری امیر روح الله(میره‌ک نقاش) اۉز تربیه‌سیگه آلیب، توتینگن آته‌سی بۉلدی و کمال‌الدین‌گه توز- نان بېریب، کٍییم – باش بیلن تأمینلب، هر تامانلمه علملی قیلیب وایه‌گه یېتکیزدی. یاش کمال‌الدین میره‌ک نقاش تربیه‌سیده، اونینگ هراتدهگی نگارستانیده (صنعت اکادمیسیده) نقاشلیک و میناتور‌سازلیک هنری‌نینگ سِر-اسرارلرینی اۉرگنه‌دی.
بهزادنینگ بویوک مصور، نقاش و میناتور‌ساز بۉلیب یېتیشووی نینگ مهم عامللریدن بیری، بو اونینگ 15 عصر نینگ ایکّینچی یرمیده مشهور شاعر علیشېر نوايی‌نینگ نظریگه توشیب، بدیعي، غایوي و اېستېتیک جهتدن اولوغ متفکر و حامي دعاسیدن بهره‌مند بۉلگنلیگیده دیر.
نوایي و بهزاد. ت.سعدلله‌یف پُرترېتی (نقاشلیگی)
صنعت و نفاستگه اشتیاقی نهایتده کوچلی بۉلگن بهزاد غایتده محنت‌سېورلیگی، زحمتکشلیگی، اۉتکیر عقل – ذکاوتی طفیلی استعدادی کوندن – کونگه آرتیب باره‌دی و تېز آره‌ده هراتده مشهور مصور بۉلیب تنیله‌دی. علیشېر نوایی‌نینگ مکتبداشی و دۉستی، پادشاه سلطان‌حسین بایقرا بهزادنی اۉزحضوریگه یعنی سراییگه جلب قیله‌دی، اونگه سرایدن مخصوص جای اجره‌تیب، ایجادي ایشلر بیلن شغللنیشی اوچون برچه شرایطلرنی مهیا قیلیب بېره‌دی. 1487 ییلده اېسه بهزاد سلطان‌حسین بایقرانینگ شخصي فرمانی بیلن هراتدهگی سلطنت کتابخانه‌سیگه باشلیق اېتیب تعیینلنه‌دی.
15 عصر آخیرلریگه کېلیب هراتدهگی تېموريلر سلطنتی اوج آلیب باره‌یاتگن تاج- تخت اوچون اۉز ارا جنگ – جدللر طفیلی استه – سېکین یېمیریله باشلیدی. بو دورگه کېلیب بهزادنینگ هراتدهگی اېنگ سېویملی حاميسی مولانا عبدالرحمن جامي (1492 ییلده)، سۉنگ استاذی علیشېر نوایی(1501 ییلده) بیر- بیریدن کېین عالمدن اۉته‌دیلر. 1506 ییلده هراتدهگی تېموريلر سلاله‌سی‌نینگ سۉنگّی قدرتلی وکیلی سلطان‌حسین بایقرا وفات اېته‌دی. شوندن کېین شهزاده‌لر هرات سلطنتینی هلاکت یاقه‌سیگه آلیب کېله‌دیلر. 1507 ییلده کۉچمنچی اۉزبېک قبیله‌لری‌نینگ خانی شیبانی‌خان (شای‌بېک‌خان) هرات تختینی آسانلیک ایله اشغال اېته‌دی. بونده‌ی بې ایاو تۉقنشولر، تاج – تخت اوچون اوزلوکسیز قانلی اوریشلر شرایطیده هم کمال‌الدین بهزاد هراتده قالیب، اۉزی نینگ ایجادي فعالیتینی دوام اېتتیره‌دی. بهزاد اوچ ییلچه هراتده شیبانی‌خان سلطنتیگه قره‌شلی سرایده ایش آلیب باررکن، بهزاد صنعتی آلدیده لال قالگن شیبانی‌خان اونینگ ایجادي ایشلریگه تۉسقینلیک قیلمیدی، عکسینچه، بو اولوغ میناتور‌سازگه ایشلشی اوچون قولی شرایط یره‌تیب بېره‌دی. بهزاد شیبانی‌خان‌نینگ تصویرینی عینِ اۉشه ییللری چیزگن بۉلیشی کېره‌ک.
1510 -ییلده شَیباني‌لر لشکری بیلن ایران‌ده‌گی کوچه‌ییب باره‌یاتگن صفویلر سلطنتی لشکری اۉرته‌سیده مرو یانیده‌گی طاهرآباد دېگن جایده شدّتلی جنگ بۉله‌دی. جنگ میدانیده شیبانی‌خان قۉشینلری تار-مار اېتیله‌دی. شونده‌ی قیلیب، 1510 ییلده هرات صفویلرقره‌ماغیگه اۉته‌دی.
شاه اسماعیل صفوي 1512 ییلده هراتدهگی بیر نېچه استعدادلی صنعتکارلرنی سلطنت پایتختی تبریزگه آلیب کېته‌دی. هراتدن تبریزگه آلیب کېتیلگنلر آره‌سیده زبردست صنعتکار کمال‌الدین بهزاد و اونینگ بیر گروه استعدادلی شاگردلری هم بار اېدی. بو پیتگه کېلیب بهزاد و اونینگ هراتدهگی مصورلیک مکتبی‌نینگ داوروغی بوتون شرققه ترقلگن اېدی. بهزادنینگ صنعتینی یوکسک قدرله‌گن شاه اسماعیل صفوی هم نقکرشگه ایجاد قیلماق اوچون تبریزده برچه ضرور شرایطلرنی یره‌تیب بېره‌دی.
بهزاد و اونینگ شاگردلری تبریزده اۉزلری‌نینگ ایجادي ایشلرینی ثمره‌لی روشده دوام اېتدیره‌دیلر. بهزاد تبریزده هراتدن کېینگی نفیس تصویري صنعت (میناتور‌سازلیک) نینگ ینه بیر اولکن مکتبینی یره‌ته‌دی. اۉشه پیتلرده تبریزده، عموماً ایران صنعتیده هم ایچکی سیاسي احوال یخشی اېمس اېدی. عثمانلی تورک سلطانی سلیم پاشّه ایران‌گه کېتمه-کېت تهدید سالیب تورردی. 1514 ییلده ایران و تورک قۉشینلری اۉرته‌سیده تبریز یقینیده‌گی چالداران دېگن کېنگ تېکیسلیقده قتّيق و دهشتلی جنگ بۉلیب، بو جنگده صفویلر سلطنتی مغلوبیتگه اوچره‌یدی. شاه اسماعیل صفوی جنگ میدانیدن قاچیب، زۉرغه قوتولیب قاله‌دی. بیر ییلچه تبریز تورکلر قره‌ماغیده بۉله‌دی.
