اۉزبېک ادبیاتی قدیمي و بای تاریخگه اېگه. شونگه قرهمهی، کهنه تاریخ نینگ جومباقلری هم آز اېمس. تاریخ نینگ زرحل صحیفهلریده ناملری سقلنیب قالگن کۉپگینه ادیبلریمیز بارکی، اَیریملری نینگ ایجادي میراثی حقیده حلی-هنوز بیرار معلوماتگه اېگه اېمسمیز.
شو پیتگچه ناملری حتا بیرار منبعده قید اېتیلمهگن ایجادکارلر هم آز اېمس. مثلاً، ایوب دېگن نام یاکه تخلص بیلن ایجاد قیلگن شاعرلرنینگ بیر نېچتهسی معلوم بۉلسه-ده، اولر نینگ قطاریده ینه بیرته شو نام اېگهسی بارلیگی هېچ کیم نینگ خَیالیده هم یۉق اېدی. او حقده تورلی دورلرده یرهتیلگن تذکره و بیاضلرده هم بیرار خبر یاکه اشاره، ایجادیدن نمونه بارلیگی بیزگه معلوم اېمسدی.
تورکيهگه قیلگن علمي سفرلریمیزدن بیریده شوندهی واقعه صادر بۉلدی. بیز مملکت پایتختی انقره شهریده تورک تیلی کورومی انجمنیده اشتراک اېتدیک. انجمن تشکیلاتچیلری ییغیلیش اۉتهدیگن محتشم بنا فایېلریده کتابلر کۉرگزمهسینی تشکیل اېتیشگن اېکن. کتّه قیزیقیش بیلن کوزهتدیک. هر بیر اېکس پوناتنی، هر بیر آبده نینگ اۉزی یاکه اونگه بغیشلنگن کۉپلب تدقیقاتلرنی کۉردیک. طبيعيکی، بیزنی کۉپراق قدیمگی تورکي ادبیاتگه علاقهدار اېکسپوناتلر اۉزیگه جلب اېتگن اېدی.
اولر آرهسیده «تورک دللری ارهشتیرمهلری (تدقیقاتلری)» تورکومیدهگی کتابلر هم بار اېکن. اولرنینگ بیر نېچه جلدی یانمه-یان قۉییلگن. مندرجهلری بیلن تنیشدیک. بېشینچی جلدنی ورقلهی باشلهدیم. بیر اۉزبېک شاعر حقیدهگی «ایوب و چیغتایچه شعرلری» دېب ناملنگن مقالهگه کۉزیم توشدی. اۉقیب چیقدیم و ینگی بیر شعرلر تورکومی بیلن تنیشدیم. دستلبکی ملاقات نینگ اۉزیاق اۉزبېک نینگ ینه بیر سېرذوق شاعری ایجادی بیلن تنیشهیاتگنیمیزدن بېلگی بېریب تورردی.
انقرهدهگی ساحهداش دۉستلریمیز یاردمی بیلن تدقیقات مؤلفی زوهل قرگی اۉلمز بیلن تنیشدیک. یاش تدقیقاتچی قیزیقیشیمیزنی کۉریب، تۉپلم نینگ اۉز تدقیقاتلریگه دایر قِسمینی بیزگه تقدیم اېتدی.
ایوب نینگ بو قۉلیازمهسی آلمان یونیورسیتیی کتابخانهسیده سقلنر اېکن. او ابولغازی بهادرخان قلمیگه منسوب «شجرهی تورک» اثری نینگ قۉلیازمهسیگه علاوه قیلینگن. نسخه نینگ ایلک صحیفهسیده اثر حقیده شوندهی معلوماتلر بېریلگن: «شَیباني خانلری نینگ تاریخی و سۉیاغاچی». آخریده اۉرته آسیا تورکي لهجهسیده یازیلگن بیر شعر بار. جمعی 1559 ورق. قهوه رنگلی کاغذ. جلدی قرمزی رنگلی، تېریدن، حجمی 21،3 x 1 sm. هجري 1550، میلادي 1737 ییل.
مذکور رقملرگه اعتبار قیلینهدیگن بۉلسه، ادیب نینگ 17 عصرنینگ ایکّینچی یرمیده توغیلگنینی تخمین قیلیش ممکن.
تدقیقاتچی نینگ تأکیدلشیچه، ایوب شعرلری یازیلگن کاغذ «شجره تورک» یازیلگن کاغذگه قرهگنده بیرآز نفیسراق. بوندهی فرق ایوب شعرلری «شجره تورک» قۉلیازمسیگه کېینچهلیک قۉشیلگنیدن دیر، دېگن ملاحظهگه اوندهیدی. شونینگدېک، تدقیقاتچی «شجره تورک» و ایوب شعرلری نینگ کاتبی بیر کیشی اېمسلیگینی ایتدی. تدقیقاتچی شاعر شعرلری نینگ اساسن بیر دور دایرهسیده، غزل ژانریده بیتیلگنینی و آرهسیده مخمس نمونهسی بارلیگینی قید اېتدی.
قۉلیازمهده اَیریم ناقیسلیکلر بار. جملهدن، اَیریم سطرلر نینگ یازیلیشیده خطالیکلر اوچرهیدی. تدقیقاتچی هم بونی علیحده قید اېتگن.
ایوب شعرلری بیلن ایلک تنیشوو اونینگ کۉپراق حسبی حالتیگه رغبتی بارلیگی حقیده تصور اویغاتهدی. کتابده 17ته غزل، بیرته مخمس بار و برچهسیده منه شو تمایل کوچلی.
قۉلیازمهدهگی شعرلر 327 مصرعدن عبارت.
حاضرچه ایوب نینگ توغیلگن و یشهگن جایی، زمانی حقیده اوزیل-کېسیل خلاصهگه کېلیش مشکل. اونینگ صمیمي، کۉنگلی آچیق شاعر بۉلگنینی ایتیش ممکن. شعرلریده اَیریم تخنیکي نقصانلر کۉزگه تشلنهدی. بو، احتمال، فقط کاتبگه دخلداردیر.
شعرلرده اۉغوزچه عنصرلرنینگ اوچرهشی، بلکه ادیب نینگ خوارزم بیلن باغلیقلیگینی تصدیقلهسه عجب اېمس. هر حالده قۉلیازمه نینگ خوارزم حکمداری اثری بیلن بیر مقواده بۉلیشی بېچیزمسدیر.
شعرلردهگی عمومي مضمون ماهیتیگه قرهگنده، مؤلف نینگ انچه اولوغ یاشده اېکنی، اونینگ صابر اسملی اۉغلی تقدیر تقاضاسی بیلن بروقت وفات اېتگنی معلوم بۉلهدی. شعرلرنینگ اکثریتیده منه شو بېوقت اۉلیم اضطرابلری اۉز افادهسینی تاپگن.
ایوب نینگ شعرلری، اساسن، رمل و هزج وزنلرده بیتیلگن. نازک دید و مهارت بیلن بیتیلگن مصرعلر انچهگینه. حاضرچه منه شو معلوماتلرنی بیلدیریش بیلن کفایهلنهمیز. شاعرنینگ عزلیدن بیر پرچه نمونه.
غزللر
بۉلمیشم غم ظلمتیده لال و حیران مېن غریب،
اول سببدیندور قیلورمېن آهو افغان مېن غریب.
مبتلا بۉلدیم قفسده بلبلی بېچارهدېک،
کېچه-کوندوز ناله ایلب دیدهگریان مېن غریب.
سېندین اۉزگه، یا رب، هېچ بیر کیمسه بیلمس حالیمی،
حسرت اۉتی بیرله داییم بغری بیریان مېن غریب،
کۉزلریمدین قان تۉکوب، آه اورسم ییغلب عیب اېمس،
تاپمهدیم عالمده هېچ دردیمغه درمان مېن غریب.
تانگ اېمس عالمنی کویدیرسه مجنون قصهسی،
بو فلک نینگ ایلگیدین، کۉرکیم، نې داستان مېن غریب.
اۉتمهی عمرینگ چرخ اېلیدین بیر کون، ایوب، شاد اۉلوب،
قیلمهدیم عالمده بیر سَیری گُلستان مېن غریب.
